Türkçe Bilgi: Ekoloji tarihsel Gelişim

İlk olarak Alman zoolog Ernst Haeckel, "hayvanların canlı ve cansız çevreleriyle ilişkisi"ni belirtmek için oekolo-gie (Yunanca oikos: "ev", "barınak") terimini kullandı. Öte yandan ekoloji konusuna ilk eğilenler Eski Yunan filozofları oldu. Özellikle canlıların öteki canlılarla ve cansız çevreyle karşılıklı ilişkilerim' ilk kez. Aristoteles'in öğrencisi Theophrastös tanımladı. Daha sonra bitki ve hayvan fizyologlarının çalışmaları da modern ekolojinin temellerini attı. Thomas Malthus'un nüfus patlaması ve yeryüzündeki besin kaynakları arasındaki dengesizliğe dikkat çekmesi 19. yüzyıl başlarında nüfus dinamiklerine özel bir önem verilmesine yol açtı.

Bazı ekologlar karma ve türdeş toplulukların dinamikleri üzerine araştırmalar yaparken, öbürleri enerjinin depolanması konusuna eğildi. Alman tatlı su biyologu August Thienemann 1920'de, besin enerjisinin yeşil bitkilerden (üreticiler) çeşitli basamaktaki hayvanlara (tüketiciler) doğru bir dizi canlı tarafından taşındığını ortaya koydu. İngiliz hayvan ekologu C. E. Elton (1927) ekolojik nişler ve sayılar piramidi kavramlarını kullanarak' beslenme basamakları görüşünü geliştirdi. Ekosistemde enerji akışını ayrıntılarıyla inceleyen ABD'li R. L. Lindeman ile Eugene ve Hovvard Odum da ekolojiye önemli katkıları olan bilim adamları arasındadır.

Radyoaktif izotoplar, mikrokalorimetre, bilgisayar, uygulamalı matematik gibi yeni araçların kullanımı enerji akışı ye besin çevriminin ölçülmesini, izlenmesini ve sınıflandırılmasını olanaklı kılmıştır. Ekosiste-min işlevi ve yapısıyla ilgilenen sistem ekolojisi bu çağdaş yöntemlerin ürünüdür. İlgi alanları ve yöntemler. Ekoloji kapsadığı konuların doğal sonucu olarak çeşitli disiplinlerle yakından ilişkilidir. Bunlar arasında bitki ve hayvan biyolojisi, taksonomi, fizyoloji, genetik, meteoroloji, pedoloji, jeoloji, sosyoloji, antropoloji, fizik, kimya, matematik ve elektronik sayılabilir. Böylesine iç içe girmiş araştırma alanlarıyla ekoloji arasına kesin bir çizgi çekmek neredeyse olanaksızdır. Bitkiler ve hayvanlar üzerine yapılan araştırmalar başlangıçta ekolojinin iki alt dalını oluşturmuştur. Bitki ekolojisi, bitkilerin birbirleri ve çevreleriyle karşılıklı ilişkilerini inceler. Bu yaklaşım büyük ölçüde bitkileri ve bir bölgede bulunan bitki örtüsünün bileşimini ele almakla birlikte, genellikle hayvanların bitkiler üzerindeki etkisini göz ardı etmektedir. Hayvan ekolojisinin ilgilendiği konularsa, türdeş toplulukların dinamikleri, dağılımı, davranışları ye hayvanların çevreleriyle olan karşılıklı ilişkileridir. Ama hayvanlar beslenmek ve barınmak için bitkilere bağımlı olduğundan hayvan ekolojisini bitki ekolojisinden ayırarak tam anlamıyla kavramak olanaksızdır. Bu durum özellikle yabanıl hayvanlar ve otlakların düzenlenmesi gibi uygulamalı ekoloji alanlarında belirginleşir.» Öte yandan, tek bir canlının çevresiyle karşılıklı ilişkilerini inceleyen birey ekolojisi ye canlı gruplarını inceleyen topluluk ekolojisi gibi alt dallar, bitki ve hayvan ayrımını ortadan kaldırmaktadır. Gerek birey ekolojisi, gerek tür ekolojisi büyük ölçüde deneye ve tümevarım yöntemine dayanır. Bu alanlar genellikle nem, ışık, tuzluluk ya da besin basamakları gibi değişkenlerle bir canlının ilişkilerini incelediğinden, hem laboratuvarda, hem arazide gerekli deney ve ölçümlerin yapılması kolaydır. Örneğin bir canlının tuzluluk ya da sıcaklık gibi etkenlere dayanıklılığı laboratuvarda ölçülür ve doğal koşullarda bu verilere uygun bir dağılım gözetilir.

Bireylerin beslenme yöntemleri, çiftleşme davranışları ye yırtıcılara karşı geliştirdikleri savunma biçimleri, tür ekolojisinin başlıca konuları arasındadır; bunlar, genellikle davranış ekolojisi olarak adlandırılan alt bölümün ilgi konusudur. Bitkiler üzerine de benzer çalışmalar yapılarak bitkinin, çevre değişikliğine gösterdiği tepki ölçülür.

Canlıların yalnız bugün çevreleriyle kurdukları ilişkileri değil, aynı zamanda evrimleşme süreçleri boyunca çevreyle kurdukları ilişkileri inceleyen topluluk ekolojisi, konusunun bu geniş ve karmaşık yapısından ötürü çok çeşitli sorunlarla uğraşır. Topluluk ekolojisi genellikle varsayımlara dayanmakta ve tümdengelim yöntemini kullanmaktadır. Ama karmaşık sistemlerin incelenebilmesi için yeni araçlar geliştirilmiş ve deneysel çalışmalara geçilmiştir. Büyük ölçüde pedoloji, jeoloji, meteoroloji ve kültürel antropolojiden yararlanan topluluk ekolojisi, besin çevrimi, enerji depolanması ve ekosistemlerle ilgili önemli kavramlar oluşturmuştur.

Topluluk ekolojisi kara ya da su gibi yaşama ortamlarına göre alt bölümlere ayrılır. Bu bölümler gene çevre özelliklerine denk düşen daha dar uzmanlık alanlarım da kapsar. Örneğin kara ekolojisi içinde yer alan orman, otlak ve çöl sistemleri, kara ekosistemlerinin mikroklima, toprak kimyası, toprak faunası, su çevrimi, ekoloji genetiği ve verimlilik gibi konularını inceler. Geleneksel olarak limnoloji adıyla bilinen su ekolojisi, akarsu ve göl ekolojileriyle sınırlıdır. Deniz ekolojisiyse denizdeki yaşamla ilgilenir.

Türdeş topluluk ekolojisi aynı türden bitki ve hayvanların sıklığım ve dağılımım etkileyen olguları araştırır. Doğum oranı, ölüm oranı, topluluğa katılım ve ayrılma oranlan, rekabet ve av-avcı ilişkileri türdeş topluluk ekolojisinin başlıca çalışma alanlarıdır. Bit türdeş topluluğun zamanla değişen davranışlarını izleyebilmek için istatistikten yararlanılır. Doğadan belli bir düzen içinde yalınlaştınlarak alınmış verilerin ışığında geliştirilen matematiksel örnekler, bir türdeş topululuğun doğal koşullar altındaki davranışıyla karşılaştırılarak sınanır. İki ya da daha çok türün oluşturduğu ayrı topluluklar arasındaki karşılıklı ilişkiler de türdeş topluluk ekolojisinin alanına girer. Bu ekoloji dalının temel taşlarından birisi olan türdeş topluluk genetiği ya da ekoloji genetiği, doğada gen frekanslarının değişimi, genetik özellikler üzerinde doğal seçmenin etkisi ve çokbiçimlilik gibi konulan inceler.

Karma topluluk ekolojisinin konusu karma topluluğun işlevleri ye kuruluşudur. Türlerin dağılım bölgeleri ve -dağılımda ortaya çıkan düzensizlikler, karma toplulukta denge durumu ve bu dengeyi belirleyen etkenler, bir karma topluluk içindeki belli bir grubun (örn. etçiller) rolü, besin çevrimi, iklim ve daha birçok değişken, inceleme konulan arasındadır. Karma topluluk oluşturan türler arasındaki çok yönlü ilişkileri sınıflandırmak ve tanımlamak için çok aynntılı yöntemler kullanılır. Özellikle bitki karma topluluktan için uygulanan bu yöntemler, topluluğun zaman içinde, ekolo-ıik ardıllık olarak bilinen bir düzene bağlı kalarak değiştiğini göstermiştir. Karma topluluğa enerji ve besinden oluşan bir makine gözüyle bakılabilir. Bu makinenin anlaşılabilmesi için besin ağını tanımlamak, enerji ve besin akışının birincil üreticilerden (yeşil bitkiler) otçullara, etçillere, aynştmcılara doğru akışını izlemek şerekir.

Karma topluluk ekolojisi yukanda açıklanan beslenme dinamiğine eğilirken doğal olarak ekosistemde gelişen karşılıklı ilişkilerle ilgilenmekte ve onu ekosistem ekolojisinden ayırmak daha da güçleşmektedir. Ekosistemin yapı ve işlevini kavramaya ve çözümlemeye çalışan ekosistem ekolojisi, çalışma yöntemi olarak matematiği, matematiksel örnekleri ve bilgisayar programla-nnı kullanan sistem ekolojisi biçiminde gelişmiştir. Sistem ekolojisi, incelediği ekolojik sistemin içeriğinden çok, girdi ve çıktılarını çözümlemeye ağırlık yererek uygulamalı ekolojinin gelişmesini hızlandırmıştır. Uygulamalı ekoloji, çevre kirliliği sorunlarında, tanmsal üretimin ve besin kaynaklannın düzenlenmesinde ekoloji ilkelerini uygulamakta, ayrıca insanın çevresi ve öbür türler üzerindeki etkilerini incelemektedir.

Ekolojinin önemli alt dallarından biri de fosil canlıları konu alan paleoekolojidir. Paleoekoloji, günümüzde yaşayan canlılann incelenmesinde kullanılan çalışma yöntem^ lerini geçmiş dönemlerin türdeş ve karma topluluklanna uygular.

Bazı ekologlar çalışma alanlarını böcek ekolojisi, iri memelilerin ekolojisi gibi tak-sonomik gruplarla sınırlandınrken, öbürleri deniz kıyısı ya da tropik yağmur ormanı gibi sınırlı çevreler üzerine yoğunlaştınr.

Ekoloji Tarihsel Gelişim

Paleontoloji

BİYOCOĞRAFYA

Toplumsal hareket

Akademik Disiplinler Listesi

Evrimsel psikoloji

Sosyoloji

Paleontoloji tarihi

Bilim Tarihi