Doğu Türkistan Uygur Devleti

Düzenle|Mayıs 2007 Doğu Türkistan Uygur Devleti İç Asya`ya doğru göçen Uygurlar`ın başında, Vu-hi Tegin`in kardeşi, Ngo-nie Tegin bulunuyordu. Kendisi 13 Uygur kabile birliğinin son “kağan”ı (846-948) kabul edilmektedir. Batıya gelen Uygur kolu, Tanrı Dağları, Beş-balık, Turfan taraflarına yerleşerek, 840`da Kara-Balasagun`da istilacılar eli ile öldürülen Uygur hakanının yeğeni, Mengli`yi “kağan” (Ulug Tangride Kut Bulmış Alp Külüg Bilge) seçtiler (856). Tibetliler`in hücumuna karşı, nüfuzu altında tutmak istediği bu bölgede, kendisine bir dost arayan Çin, bu Uygur Devleti`ni derhal tanıdı. 873`e doğru “kağan”ın Buku Cin olması muhtemeldir. T`anglar, ismen de olsa, kendilerine bağlı ve siyasetlerine uygun bir tutum içinde bulunan bu Uygur devletinin, meşru Çin idaresine isyan eden Turfan, Beş-balık askeri valilerini ortadan kaldırarak Hami`ye kadar hakimiyet kurmalarına şüphesiz müdahale etmiyorlardı. Bu suretle, siyasi nüfuzu gittikçe artan ve İç-Asya`nın ticaret yolları üzerinde olması ile de iktisaden gelişen Uygur Devleti, aynı zamanda Manihaizm`in bölgede yayılmasına vasıta oluyordu. Nitekim T`anglar`ın yıkılışı sırasında Tun-huang askeri bölgesini işgal eden Çinli kumandan, muhtar “devlet”ini kurarken “Beyaz elbise giyen Gök-oğlu” lakabını almıştı (Maniheistler beyaz giyiyorlardı). Fakat bilindiği gibi, Kan-çou Uygurları bu muhtar “devlet”e son vermişler (911), bu tarihten itibaren Doğu Türkistan Uygur Devleti de müstakil olmuştu.

Bundan sonra, güneyde Tibet, Batı Türkistan`da Karluk bölgesi ile sınırlı ve başlıca şehirleri Turfan, Kaşgar, Beş-balık, Kuça, Hami (Urumçi) olan ülkelerini müdafaa ile yetinerek sanat, edebiyat ve ticaret sahasında yükselen bu Uygur Devleti ile ilgili siyasi hadiseler hakkında, fazla bilgi görülmüyor. Ancak, 947`de başkentin Hoço (Doğu Türkistan`da Kara-hoca = Kao-Ch`eng) şehri ve yazlık merkezin de Beş-balık (Pei-ting) olduğu ve “Gün Ay Tangride Kut Bulmış, Ulug kut onanmış, alpın, erdemin, il tutmuş Alp Arslan Kutlug Kül Bilge Tangri Han”ın devleti idare ettiği biliniyor. Uygur hükümdarlarına “ıduk-kut” lakabı verilmiş ve başkent Iduk-kut (İdi-kut) şehri diye anılmıştır.

Uygurlar hakkında en ilgi çekici bilgiye, Çin`deki Kuzey Sung imparatoru tarafından, 981`de Kara-hoça`ya elçi olarak gönderilen Wang-ye tö`nün seyahat notlarında tesadüf edilmektedir ki, kültür tarihi bakımından büyük değer taşır.

Doğu Türkistan Uygur Devleti`nde, doğu Uygur kolunda olduğu gibi, Budizm çok yayılmış, hatta Manihaizm`den üstün bir mahiyet almış, bunun yanında Nesturi Hıristiyanlık ve başlangıçta pek az olmak üzere İslamiyet, tesirlerini göstermiştir. Müslüman-Türk Karahanlılar, Kaşgarlı Mahmud`un eserinde (1074) “kafir” diye bahsedilen Uygurlar`la mücadele ediyor ve Uygur ülkesinde, İslamiyet`i yaymağa çalışıyorlardı. Sonra, İslamiyet, Çin`e Uygurlar vasıtası ile girdiği için, oradaki ilk Müslüman Çinlilere Huei-ho (Uygur) denilmiştir.

Doğu Türkistan Uygur Devleti, 1209`da Cengiz Han`a bağlandığı zaman, o tarihe kadar Kara-Hitaylar`a tabi durumunda olan Iduk-kut Barçuk Art-Tegin bulunuyordu. İslam kaynaklarında daima “Dokuz-oğuz” diye bahsedilen Uygurların hakimiyeti, fiilen sona ermekle beraber, Moğollar tabiiyetinde olarak Uygur sülalesi, İduk-kut unvanı ile, Çin`de Ming devrinin başlarına, son Uygur İdi-kut`u Ho-şang, Ming sülalesi kurucusuna teslim oluncaya kadar (1368) devam ettiği gibi, birçok Uygur, Cengiz Moğolları devletinde yüksek idari vazife almış ve Uygur medeni tesirleri Asya`nın doğusu ve batısında asırlarca hissedilmiştir.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Karahoca Uygur Krallığı
3 yıl önce

(Gaochang) Uygur Krallığı (Çince: 高昌回鶻; Gaochang Huihu), 9.-13. yüzyıllarda bugünkü Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde Uygurların egemenliğinde var olmuş devlet. 840'de...

Karahoca Uygur Krallığı, Türk tarihi, Afşar Hanedanı, Ak Hun İmparatorluğu, Akkoyunlular, Altın Orda, Anadolu, Anadolu Beylikleri, Anadolu Selçuklu, Astrahan Hanlığı, Atabeylikler
Uygur grubu
3 yıl önce

milyon civarındadır. Günümüzdeki Uygur dilleri şunlardır: Özbekçe Uygurca Batı yugurca Eynu dili İli Türkçesi Özbekistan Doğu Türkistan Uygur devleti...

Uygur grubu, Afganistan, Argu grubu, Batı yugurca, Gansu, Kazakistan, Kıpçak grubu, Kırgızistan, Ogur grubu, Oğuz grubu, Sibirya grubu
Doğu Türkistan Cumhuriyeti
3 yıl önce

Doğu Türkistan Cumhuriyeti (Uygurca: شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti, Basitleştirilmiş Çince: 东突厥斯坦共和国; Geleneksel Çince: 東突厥斯坦共和國;...

Doğu Türkistan Cumhuriyeti, Tarihteki Türk Devletleri, Ahlatşahlar Beyliği, Ak Hun İmparatorluğu, Akkoyunlu Devleti, Akşitler, Altay, Altınordu Devleti, Anadolu Beylikleri, Artuklu Beyliği, Astrahan Hanlığı
Doğu Türkistan
3 yıl önce

Doğu Türkistan (Uygur Arap yazısı: شەرقىي تۈركىستان; Uygur Latin yazısı: Shərqiy Türkistan; Kazakça: شىعىستىق تۇركىستان Shyǵystyq Turkystan; Kırgızca: چىغىش...

Çin, Türkistan, Türkler, Uygur Türkleri, Uygurlar
Uygur Edebiyatı
3 yıl önce

yıkıldı. Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye anılan bu bölgede Çin’e bağlı özerk bir bölge olarak yaşamaktadır. Uygurlar 18 harfli Uygur Alfabesini...

Doğu Türkistan Bayrağı
3 yıl önce

Washington, DC'de bayrak önünde dans eden kadın. ^ "Doğu Türkistan Cumhuriyeti Devlet Anayasası". Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sürgündeki Hükûmeti. 19 Aralık 2015...

Doğu Türkistan Bayrağı, Kırmızı, Mavi, Türk, Türkiye Bayrağı
Sincan Uygur Özerk Bölgesi
3 yıl önce

Burada kurulan Uygur devleti kimi zaman çeşitli devletlerin himayesine girse de 13. yüzyıla kadar Doğu Türkistan’ın doğusuna hükmetmiştir. Kimi araştırmacılar...

Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Urumçi, Kaşgar, Tanrı Dağları, Han ulusu, Sovyetler Birliği, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Azerbaycan, Özerk Türk Devletleri
Türkistan
3 yıl önce

2001 yılı itibarıyla 43.210.802. Bölge Batı ve Doğu Türkistan olarak ikiye ayrılmaktadır. Batı Türkistan; bugünkü Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan...

Türkistan, Doğu Türkistan, Kazakistan, Kırgızistan, Orta Asya, Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Tacikistan, Taslak, Türkler, Türkmenistan, Yerleşim yerleri