Her şey bilimin doğuştan ya da sonradan hasta olan veya arar gören vücut parçalarını, yaşayan dokular olarak yeniden yerine koymak istemesiyle başladı. Deri, kalp, karaciğer yaşamsal önemi olan organların in vitro (cam içi), yani vücudun dışında yapılandırılıp, insan vücuduna geri koyulması genetik biliminin ‘harikası’ olarak nitelendirildi. Ama bunlardan da ilginci beyin protezi yapma fikriydi. Bunun için her şeyden önce beynin tanımlanması gerekliydi. Nörofizyologlar beynin gizemli mekanizmasını keşfedebilmek için ilk önce bu ‘kara kutu’nun yaşamsal fonksiyonlarını nasıl yerine getirebildiğini çözebilmeyi hedeflediler. Algıların yanı sıra, ‘öğrenme ve fonksiyonların gerçekleştiği beynin ‘hippocampus’ bölgesinin ‘protezi’ yapılması hedeflendi. 1996’da biomedikal mühendis Theodore W. Berger, hippocampus’un aktivitesini üretebilen, özel olarak tasarlanmış bir ‘DNA chip’i üretti. Şimdi ise mikroelektrodlarla bu chip’i beyin hücrelerine (neuron) bağlamayı hedefliyor. Berger’in özgün deney tasarımı kendi ‘kara kutu’sunu inşa ederek beyni kopya edebilmek. Başka bir deyişle hippocampusun her ‘input’ karşında ürettiği cevabın kusursuz olarak aynısını üretebilmek. Hippocampusun özel bir bölgesi olan ‘dentate gyrus’ dokusunun taklidi bu yolla yapılmış bulunuyor. Böylece beynin her bölümünün fonksiyonlarını yerine getirebilecek chiplerin yapılabileceği de kanıtlanmış oluyor. Bu yaklaşımı kullanarak gerçek nöronları ve gerçek beyin sistemlerini kurabilmeyi amaçlayan Berger’in ümidi sadece belleği ve öğrenmeyi değil, hareketi ve algıları yöneten beyin bölgelerini de çözümleyebilmek.
1997’de Caltech’de bir araştırma grubunun sonuçlanan araştırmalarının açıklanmasıyla, geliştirilen bir metodun “neurochip”in canlı beyin hücrelerine bağlanması başarıldı. Ayrıştırılan hippocampus hücresinin, yine in vitro olarak “neurochip”in bulunduğu ortama yerleştirilmesiyle ve beslenmesi için gerekli ortamın sağlanmasıyla, hücre ‘dendrit’ler ve ‘axon’ geliştirdiğinde hemen yanındaki hücrenin axon ve dendirtleriyle elektrik bağlantısı kurup enformasyon iletimini kurar. Bu gelişme “neural network”ler üzerine yapılan araştırmalarda çok önemli bir adımı belgeliyor.
Beynin ve nöronların karmaşık sistemini çözebilecek bilgisayar modelleri üretebilmek işin en zor tarafı. Ama yine son yıllarda ortaya atılan yeni ‘DNA bilgisayar’ modeli buna çare bulabilecek gibi görünüyor. 1994 yılında ortaya konulan ‘DNA’ya dayanan bilgisayar’ kavramı ‘kombinasyon temelli’ problemlerin çözümünü hedefliyor. Yaşamın temel taşı olan ve en basitten en karmaşığına bütün canlıların fonksiyonlarını kodlayan DNA molekülünün basit ve kararlı yapısı, karmaşık matematik problemlerinin çözümü olarak önerilmiş. DNA bilgisayarları ‘Hamiltonian Path Problem’ olarak adlandırılan ve DNA’nın yapısını kullanarak çözüm üreten bir sistem. Kombinasyon temelli problemleri seri olarak çözmeye çalışan ‘normal’ bir bilgisayarın ‘masif paralel’ olan DNA bilgisayarının hızına erişmesi asla mümkün olamaz. DNA bilgisayarlarının çok daha az enerji gerektirdiğini ve daha da önemlisi 1000 litre suyun, şimdiye kadar üretilmiş normal bilgisayar ‘hafızaları’ndan daha fazla DNA içereceği ya da 1 pound DNA’nın bilişim kapasitesi şimdiye kadar üretilmiş bilgisayarlardan daha fazla olduğunu göz önünde bulundurursak, bu sistemin üstün kapasitesini anlayabiliriz.
İnsan beyninin ‘protez’ olarak üretilebilmesi ve bunun DNA bilgisayarlarıyla yönetilebilmesi insan hayatını nasıl değiştirecek? Algılaması, düşünmesi ve diğer bütün yaşamsal fonksiyonları ne olacak?
Evrimsel sürecinin öngörülen hızının dışında, değiştirilip geliştirilen insanın varlığının, sürekli olarak etkileştiği fiziksel uzamın dışına, o uzamı algısında yeniden inşa ederek çıkması mümkün görünmektedir. Mekan ve zaman kavramlarının içi boşaldıkça, insanın uzamsal ve mekansal bağlamını aynı anda birçok yere taşıyarak yeni kavrama biçimleri oluşturacağı öngörülebilir. Bilincin fragmanlara ayrılarak birbirine koşut bir şekilde başka bilme biçimlerini görebileceği, bedenin çekim gücünden kurtulabileceğini hep beraber hayal ediyoruz.