Türkçe Bilgi: Derviş Vahdeti

Derviş Vahdeti Kıbrıs’ta doğdu. Asıl adı Derviş’tir. “Vahdeti” mahlasını daha sonra almıştır. Babası ayakkabıcı esnafından Kıbrıslı Mahmud Ağa’dır. Ailesi çok fakirdi. Dört yaşında okula gitti. On dört yaşında hafız oldu. On altı yaşında annesi ve birkaç yıl sonra babası öldü. Medreseye girdi. Arapça ve fıkıh okudu. Nakşibendi tarikatine intisap etti. Ayasofya Camiine müezzin oldu. Kıbrıs ile İstanbul arasında münasebet artınca, İstanbul’a gelerek iki ay kaldı. Kıbrıs’a dönünce Larnaka’daki bir misyonda İngilizce öğrenmeye başladı. Fakat bir zaman sonra, ders bahanesiyle kilisedeki vaaza devama mecbur edilmesi üzerine, dersleri terk etti. Kıbrıs’ta “Hürriyet,” Meşveret ve Mizan gazetelerini izledi. İstanbul’dan kaçıp, hürriyet için Paris’e giderken Kıbrıs’a gelen gençlere elinden gelen yardımı yaptı. Avrupa’da çıkan hürriyetçi gazeteleri, gizlice dağıttı. Adı Jontürk’e çıktı ve Padişah’a dil uzattığı iddiasıyla yakalanarak muhakeme edildi. Yeteri kadar İngilizce öğrendikten sonra ilmiye kıyafetini çıkararak, İngiliz idaresinde memur oldu. Çok çalışarak memuriyetinde yükseldi. Bu devrede de hürriyetçi aydınların yayınlarını takip ederek onlara bağlandı ve Kıbrıs’a gelen ve oradan geçenlere yardım edip, neşriyatı dağıttı. 1900 yılı başlarında Kıbrıs’tan İstanbul’a geldi. İş bulamayıp, parası tükenince Dahiliye Nazırına hitaben yazdığı şiddetli bir dilekçe neticesinde Muhacirin Dairesi’ne alındı. Ancak bütün tecrübelerine ve yaşına rağmen, evrakı temize çekmekle görevlendirilince memnun olmadı. Yeniden yazdığı bir dilekçe, yanlış yorumlanıp Diyarbekir’e sürülmesine sebep oldu. İstanbul’da, sürülmek üzere tevkif edildi. Otuz dört gün ailesinden habersiz hapsedildikten ve burada işkence gördükten sonra, hasta eşiyle birlikte “Mekke” vapuruna bindirilerek, Samsun’a ve oradan da Diyarbekir’e sürüldü. Diyarbekir’de üç buçuk sene kaldı. Ancak olacaklardan habersiz, bu müddetin son aylarında meşrutiyetin ilanına az bir vakit kala, başına sarık sarıp derviş kıyafetine girerek, ailesinin itirazını dinlemeden ve eşini yalnız bırakarak sürgün mahallinden kaçtı. Fırat’tan geçerken Birecik’te yakalandı. Üç gün zindanda yattıktan sonra, kendisini “din ve vatan haini” olarak bilen siyahi bir jandarmanın baskısı altında, kelepçeli olarak, on iki günde yaya olarak Diyarbekir’e getirildi. Diyarbekir’de de on gün hapis yattıktan sonra şehirde serbest bırakıldı. Bir buçuk ay sonra ise meşrutiyet ve umumi af ilan edildi. Diyarbekir’deki sürgün hayatı sırasında “ahrar-ı ümmetin serefrazı, harika-i fıtrat, üstad-ı hürriyet” dediği Ziya Bey (Gökalp) ile üç sene boyunca görüşüp, sohbetinden istifade etti. Diyarbekir’deki gizli hürriyetçi harekete katılan Vahdeti, meşrutiyetin ilanından önce yapılan “Telgrafhane işgali”ne de katıldı. Diyarbekir’de ayrıca Şeyh Hacı Ahmed’le tanışan Vahdeti, ondan aldığı tasavvufi tesiri Ziya Gökalp’ten edindiği felsefi kültürle birleştirdi. “Vahdeti” mahlasını da bu yeni ruh hali ile benimsedi. Diyarbekir’den ayrıldıktan ve Kıbrıs’ı ziyaret ettikten sonra İstanbul’a gelen Vahdeti, eski memurlardan olduğu ve sürüldüğü için tekrar vazifeye alınması maksadıyla Dahiliye Nezaretine başvurursa da ilgi görmedi. Aynı müracaatini, gazetesini çıkardıktan sonra da tekrarladı, fakat yine reddedildi. Sürgün dönüşü, İstanbul’a gelince İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin alakasızlığı üzerine, yeni kurulmuş olan Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’ne girdi. Ancak tutumlarını beğenmediği için, üç gün sonra ayrıldı. Kendisine verilen dört yüz kuruşu da iade etti. Ondan sonra bir daha uğramadığı bu cemiyetin, Aralık ayı başında bazı ithamlarla basılıp kapatılmasını bu sebeple tasvip ettiyse de, daha sonra ithamların asılsız olduğu ortaya çıkınca, bu yapılanı hürriyet adına tenkid etti. Vahdeti, o sırada çok rağbette olan gazeteciliğe meylederek Volkan’ı çıkarmaya başladı. Düşüncesi, bu gazetenin yayın organı olacağı bir de “Hadim-i İnsaniyet” derneği kurmaktı. Gazetenin ilk sayılarının başlığı altındaki yazı da bunu göstermektedir. Hatta gazetenin abone defterlerini de “Hadim-i İnsaniyet Cemiyeti’nin vasıta-i neşr-i efkarıdır” diye bastırdı. Fakat Şubat ayı başlarında, gazetelerde İstanbul’da bir Mason locasının açılması hazırlıklarının yapıldığı haberi çıktı ve aynı günlerde Vahdeti’yi gazetede ziyaret eden ve toplantılarına davet eden birkaç kişi, eskiden kurmuş oldukları “İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti”nin yayın organı olmasını ve dinsiz faaliyetlere karşı İslam birliğini savunacaklarını söylediler. Vahdeti, Volkan’ın 5 Şubat 1909 tarihli 36. sayısında bu haberi okuyucularına duyurdu. Fakat bu şahısların itimat telkin etmeyen halleri ve bazılarının eski “hafiyeler”den olduğunu öğrenmesi üzerine onlardan ayrılarak, cemiyete kendisi sahiplendi. Gazete 17 Şubat tarihli 48. sayısından itibaren başlığının altında “İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti’nin mürevvic-i efkarıdır” yazısıyla yayınlanmaya başladı. Volkan’ın yapmakta olduğu İslami neşriyat, dindar zümre arasında itimad kazanmasına sebep olduğu için, Vahdeti’nin kendi idaresindeki yeni İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti’ne zamanın tanınmış alim ve şeyhlerinden katılanlar oldu. 16 Mart tarihli gazetede cemiyetin nizamnamesi ile Merkez İdare Meclis azalarının isimleri yayınlandı. Cemiyet 3 Nisan 1909’da, yani 31 Mart (13 Nisan) vakasından on gün önce, Ayasofya Camiinde çok kalabalık bir cemaatin iştirakiyle okunan mevlidden sonra resmen açıldı. Gazete bütün yazıları ile İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti’nin yayın organı olmadan önce ve sonra, hiç aşırı olmayan, daima itidal ve itaat tavsiye eden yazılarla çıkmış olmasına rağmen, zamanın siyasi çalkantısı içinde bir tahrik unsuru gibi gösterilerek, Vahdeti 31 Mart Vakasının bir numaralı suçlusu sayıldı. Vahdeti, Hareket Ordusu’nun yaklaşması üzerine 13 Nisan (5 Nisan) günü İstanbul’u terk etti. Gebze, Sapanca, Hereke civarında gizlendi. İzmir’e gitmek üzere kiraladığı arabanın parasını borç istediği bir hemşehrisinin ihbarı üzerine 25 Mayıs’ta İzmir’de yakalandı. Divan-ı Harb’te muhakeme edilen Vahdeti 19 Temmuz 1909 günü asılarak öldürüldü. “Volkan”daki yazılarından başka bir eseri yoktur.

Kaynak

http://www.os-ar.com/

Derviş Vahdeti

Kaynak

Volkan (gazete)

Tasavvuf terimleri listesi

19 Temmuz

Tasavvuf edebiyatı

Kalenderilik

Halvetilik

Gül Baba

Tekke

Derviş Vahdeti

Derviş Vahdeti Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynak

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Volkan (gazete)

Tasavvuf terimleri listesi

19 Temmuz

Tasavvuf edebiyatı

Kalenderilik

Halvetilik

Gül Baba

Tekke