Rusya'nın sahili olmadığı ve Karadenize inmek için Petro 1696'da Azak kalesine hücum ederek Osmanlının elinden aldı. 1709'da da onikinci Charles'e karşı Poltava zaferini kazanarak onu Osmanlıya sığınmaya mecbur etti. Petro İsveç kralının kendisine teslim edilmesini istemişti. Osmanlı bunu kabul etmeyerek kralı beş sene muhafaza etmiş ve sonra memleketine kaçmasına imkan vermiştir. Osmanlıyla bu sebepten dolayı muharebeye girişti fakat Baltacı Mehmed Paşa'nın kumandası altında bulunan Osmanlı ordusu tarafından Prut'ta 1711'de zor durumda bırakılmıştı.
Baltacı Mehmed Paşa biraz azimli davransaydı, Petro ya yenilecek ya da askeriyle birlikte mahvolacaktı. Petro osmanlının elinden ucuz kurtulduktan sonra Azak kalesini tekrar elden çıkardı. Baltacı Mehmed Paşa'nın Katherina'dan etkilenerek sulh yapmak gerektiği fikrini savunduğu söylenmektedir.
Petro elli üç yaşında öldü. Ünvanını hakkıyla kazanmış hükümdarlardandır. Yaptığı birçok değişikliklerden ve insafsızca şiddetinden dolayı eski tarihciler ona Deli Petro derler.
Ek bilgi
Rus çarlarından. Osmanlıların Deli, Rusların da Büyük Petro lakabı verdikleri Rus çarıdır. Rusların Romanov hanedan ailesindendir. 1672 yılında Moskova’da doğdu. Babası Çar Aleksi, annesi Nataliya Narıyşkına’dır. Asıl adı Pyotr Velikiy Alekseyeviç’tir. 1676 yılında Çar Aleksi ölünce, Çariçe Mariya’nın oğulları tarafından Kremlin’den uzaklaştırıldı. Petro’nun gençliği Moskova dışında, Preobrajenkoye ve Senyonovskoye’de geçti. Çar III. Feodor 1682’de ölünce, Rus çarı oldu. Çariçe ve Strelestler’in darbesiyle tahttan indirilerek, V. İvan çar oldu. Petro Moskova’dan tekrar uzaklaştırıldı. Moskova dışında sefil bir hayat sürüp; eğitim, öğretim ve terbiyeden mahrum bir şekilde yetişti. Beşinci İvan’ın 1689’da feragati, annesinin de 1694 yılında ölmesiyle, Rusya’nın tek hakimi oldu.Birinci Petro, Rusya’da iktidara bütünüyle hakim olunca; kuzeyde Baltık Denizine çıkma, güneyde Karadeniz’e inme siyasetini takip etti. Çar Petro’nun “Sıcak denizlere açılma” siyaseti, Rus yayılmasının temeli olup, bütün Rus, hükümet ve devlet adamları bunu benimseyerek, bu istikamette faaliyette bulundular. Osmanlı Devleti ve Türkiye aleyhinde, Hıristiyanlık ve Şiilik aleminin, kutsal ittifakına girdi. Rus ordusunu ve donanmasını kuvvetlendirdi.
1699’da, Amiral François Lefort kumandasında kuvvetli bir orduyu Azak Kalesi üzerine gönderdi. Rus ordusu, Azak Kalesini üç aydan fazla kuşattı. Osmanlı müdafaasını aşamayan Rus ordusu, kuşatmanın 95. günü 50.000 asker, 200 top kayıp vererek, 13 Ekim 1695’te geri çekildi. 1696’da Azak Kalesini tekrar kuşattırdı. Osmanlı Devletinin Avrupa cephesinde meşgul olması ve Azak Kalesinde fazla kuvvet bırakmamasından istifade ederek, kuşatmayı şiddetlendirdi. Çar Petro, yüz binlik ordusu ve Don Nehrini takip ederek gelen donanmasıyla; beş yüz kişilik müdafilerden, altmış dört günlük kuşatmadan sonra, Azak Kalesini vire ile teslim aldı. 1697-1698 yıllarında Avrupa’yı dolaştı. Avusturya, Lehistan, Venedik devletleriyle imzalanan 26 Ocak 1699 Karlofça Antlaşmasından sonra, 14 Temmuz 1700 İstanbul Antlaşmasıyla, Osmanlı Devletinden Azak Kalesini aldı.
Baltık Denizine çıkmak için, İsveç’e karşı, Lehistan, Danimarka ve Lehistan krallarıyla anlaşıp, İsveç’e saldırdı. 1700 yılında Narva’da İsveç Kralı Demirbaş Şarl’a yenildi.
İsveç Yenilgisi üzerine Rusya’da hızlı bir yenileştirme faaliyetine girdi. 200.000 kişilik bir ordu meydana getirdi. Onega ve Ladoga gölleri çevresindeki madenleri işleterek, top ve gemi sanayiini geliştirdi. Avrupa’dan teknik eleman, uzman getirtti. İsveç’le mücadeleye devam ederek, Estonya, İngriya, Karolya, Litvanya bölgelerinin bir kısmını zaptetti. Baltık Denizine çıkmak için 1793’te Petersburg (Leningrad) şehrinin kurulmasını, 1706’da Ladoga Gölünü Moskova’ya bağlayacak su yolunun açılmasını başlattı. Rusya’yı kalkındırma faaliyeti yıllarında; 1705 Astragan, 1707 Donetz, 1708 Don Kazakları isyanlarını da bastırdı.
İsveçle mücadelede, XII. Şarl’ın 20.000 mevcutlu kuvvetlerini, 45.000’lik ordusu ve yetmiş topla; 8 Temmuz 1709 tarihinde Poltava Muharebesinde yenerek, üstünlük sağladı. İsveç Kralı Şarl’ın ricat yolunu keserek, ülkesine dönmesini engelledi. İsveç Kralı Osmanlı ülkesine sığınınca, Rus ordusu, Osmanlı hududunu ihlal etti. Osmanlı Sultanı Üçüncü Ahmed Han, Çar Petro’nun Karadeniz’e inip, Boğazlara hakim olma idealini ve hudut tecavüzünü harp sebebi saydı.
Prut’ta 21 Temmuz 1711’de Baltacı Mehmed Paşa kumandasındaki Osmanlı ordusuna yenilince kaçmak isteyen Deli Petro’nun ricat yolu kesildiğinden kaçamadı. Hayatından ümidini kesip, sinir krizleri geçirdi. Asabileşerek, delirme alametleri gösterdi. Mareşal Baron Şafirov vasıtasıyla Osmanlılarla antlaşma yapılınca, Prut bataklığında boğulmaktan kurtuldu. 22 Temmuz 1711 tarihli Prut Antlaşmasıyla, 1696’da aldığı Azak’ı Osmanlılara iade etti. Osmanlı Devletine tabi Kırım Hanlığına vergi vermeyi kabul ederek, ülkesine döndü. (bkz. Prut Savaşı)
1717’de Avrupa seyahatine çıkarak, Boğazları ele geçirip, Ayasofya Camiini kiliseye çevirtmek şartıyla, Fransa ve İngiltere’den Osmanlı Devleti aleyhine yardım istediyse de, alamadı.
1721 Niştat Antlaşmasıyla, Estonya, İngriya, Karolye, Litvanya ve kısmen Finlandiya’yı elde etti. Baltık Denizi sahiline sahip olunca, devlet merkezini Moskova’dan yeni kurulan Petersburg’a taşıdı. Çar Petro, Rusya’nın hududunu doğuda da genişletti. İran Safevi Hanedanının iç karışıklığından faydalanarak, 1722’de Derbend’i, 1723’te Bakü’yü işgal etti. İran’la yapılan 1723 Petersburg Antlaşmasıyla Rusya’nın hududunu Hazar Denizine kadar genişletti.
Çar Petro, Rusya’yı batıda ve doğuda genişleterek, Avrupa’nın en güçlü devleti olma yolunda faaliyette bulundu. Askeri, idari, dini, mali, sosyal, ıslahat ve tedbirler aldı. Rus ordu ve donanmasını modernleştirerek, kuvvetlendirdi. Devamlı ordu sistemini kurup, sayısını arttırdı. Topçuluk ve ateşli silahlara ağırlık verdi. Yeni tersaneler kurarak, donanmadaki gemi sayısını arttırdı. Rusya’yı her biri kırk üç vilayetten meydana gelen sekiz bölgeye ayırdı. Devlet merkezinde dokuz kişilik bir senato meydana getirdi. Kiliseyi Moskova Patrikliği kontrolünden alıp, kendine bağladı. Vergileri arttırdı. Köylüyü topraktan koparacak ağır vergiler koydu. Köylü sefil duruma düştü. Veraset kanununu değiştirdi. Tek miras usulüyle azilzadelerin arazilerini böldürmedi. Eğitime önem verip; devlet memuru yetiştiren ilk, orta, yüksek ve ihtisas okulları açtırdı. Rus halkını Fransız ve Macar kıyafetleri giymeye zorladı. Ağır vergiler, hürriyet kısıtlamaları ve halkı Batı usulünde kıyafet giymeye zorlaması tepkilere sebep oldu. Çar Petro, orduyu kuvvetlendirip, sayısını arttırdığından, Rus halkının reformlara tepkisini önledi. Rus halkına çok zulüm yaptı. Veliaht olan oğlu Aleksi’yi bile kırbaçlatarak öldürttü. Çar Petro tahta varis bırakmadan 1725 yılında Petersburg’ta ölünce, Rusya’da büyük entrikalar döndü. Petro’nun eski metresi KraliçeKaterina, bol para dağıtarak ordunun desteğiyle I. Katerina ünvanıyla Çariçe ilan edildi.
