Türkçe Bilgi: Cemali

on beşinci asır divan şairlerinden. Adı, memleketi ve hayatı hakkında kaynaklarda değişik bilgiler verilmektedir. Germiyanlı Şeyhoğlu Mustafa ile karıştırılmış ve Şeyhi’nin yeğeni zannedilmiştir. Asıl adının Bayezid ve ailesinin Akşehirli veya bir nüshaya göre Aksaraylı olduğunu Hüsrev ü Şirin’deki zeyl kısmına koyduğu başlıktan anlaşılmaktadır. Bursa’daki muhtelif eserlerin kitabelerinde, onun manzume ve tarihleri bulunmaktadır. Buradan onun belli bir süre Bursa’da kaldığı anlaşılmaktadır. İlk mesnevisini 1446 senesinde yazdığı kabul edildiğinden, Çelebi Mehmed zamanında doğduğu tahmin edilmektedir. Sultan İkinci Bayezid Han devrinde İstanbul’da vefat etmiştir. Edirnekapı dışındaki Emir Buhari Tekkesinin yanındaki kabristanlıkta medfundur.

Bir asra yakın yaşayan Cemali, Çelebi Mehmed, İkinci Murad, Fatih Sultan Mehmed ve İkinci Bayezid devirlerini görmüştür. Şiirlerinde oldukça akıcı ve sade bir dil kullanmıştır. Yaşadığı devirde Şeyhi Ahmed Paşa ve Necati gibi şairlerin şöhreti bir süre sonra unutulmasına sebeb olmuştur. Cemali’nin Divan’ı henüz bulunamamıştır, ancak şiirleri mecmualarda dağınık bir halde olup toplanmaya muhtaçtır.

Cemali’nin yazmış olduğu eserlerden bazıları şunlardır:

1.Hüma ve Hümayun: Gülşen-i Uşşak adıyla da bilinen bu eseri 1446 senesinde Sultan İkinci Murad adına yazmıştır. Bu durumu, eserinin mukaddimesinde gayet açık şekilde bildirmiştir. Eser mesnevi tarzında olup “failatün, failatün failün” kalıbıyla yazılmıştır. 4630 beytten meydana gelen eserin tek nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, 5680 numarada kayıtlıdır.

2.Miftah-ül-Ferec: Eseri, 1456 senesinde Fatih Sultan Mehmed Han adına yazmıştır. Bu eseri de mesnevi tarzında yazılmış olup, 4600 beyittir. Tasavvufi bir eser olup, içinde münacatlar, natlar, dini hikayeleri, ayet ve hadisleri açıklayıcı parçalar mevcuttur. Bilinen üç nüshası vardır. Bunlardan biri İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, numara 2341’de; biri Üsküdar Selim Ağa Kütüphanesi, Kemankeş bölümü 447 ve sonuncusu BerlinKütüphanesinde bulunmaktadır.

3. Er-Risalet-ül-Acibe fis-Senayi vel-Bedayi: Fatih Sultan Mehmed’e ithaf edilen bu eserin yazma nüshası Türkiye kütüphanelerinde bulunamamıştır. Bilinen tek nüshası Cambridge Kütüphanesi, İslam yazmaları ikinci kısım, 3-28 numarada kayıtlıdır.

4. Zeylü Hüsrev ü Şirin: Şeyhi’nin Hüsrev üŞirin adlı esere yazdığı zeyldir. Birçok kaynakta Şeyhi’nin, eserini tamamlamadan öldüğünü, Cemali’nin de bu eseri tamamladığını yazmakta iseler de, araştırmalar sonucu böyle olmadığı, bir zeyl yazdığı ortaya çıkmıştır. Âşık Çelebi ve Âli, Cemali’nin hangi beyitle zeyle başladığını bildikleri halde, bu durum uzun seneler fark edilememiştir. Zeyl, iki kısımdan ibarettir. Birincisi altmış üç beyit, ikincisi kırk altı beyit olup, tamamı yüz dokuz beyittir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Cemali

İlgili konular

Cemal Gürsel

Cemal Bingöl

Cemal Tollu

Cemal Süreya

Cemaller, Ayvacık

Cemaller, Ereğli

Cemal Nadir Güler

Cemal Gürsel Menteşe