cebir
Türkçe cebir kelimesinin İngilizce karşılığı.adj. algebraic, algebraical, involving or according to the laws of algebra
n. algebra, mathematical system that uses equations containing letters and numbers
Cebir
Kısaca: Cebir Alm. Algebra (f), Fr. Algébre (f), İng. Algebra. Rakamlar ve semboller kullanarak ve denklemler kurmak sûretiyle aritmetik işlemlerini genelleştirmiş olan matematik kolu. Aritmetikle cebir arasındaki fark, aritmetiğin müşahhas (somut) niceliklerle uğraştığı halde, cebirde kullanılan sembollerin değeri belli bir sayılar cisminin dışında kalabilir. Cebir, en genel şekliyle elemanter cebir ve modern cebir olmak üzere ikiye ayrılır: Elemanter cebi ...devamı ☟
Elemanter cebir: Pozitif ve negatif sayılar: 1,2,3, ..., n... gibi tabii sayılar ile toplama işlemi her zaman yapılabilir. Fakat çıkarma işlemi her zaman mümkün değildir. Negatif sayılar kavramına geçilmesi bu sebepten olmuştur. Pozitif, negatif ve sıfır sayısının meydana getirdiği sayılar kümesi tam sayılar kümesini teşkil eder.
Bir sayının önündeki işaret, "ayırt edici" olarak nitelendirilir. Bu işaretin sayı önünden kalkmasıyla elde edilen tabii sayı "mutlak değer"i olur. Aritmetik işlemler yapılırken işaretlerinin de önemli olduğu elemanter cebirde kuvvet alma, kök alma işlemleri temel yapıdır. Çok terimliler ve çok terimlilerin eşitlik şeklinde ifadesi olan "denklemler" rasyonel veya irrasyonel olan cebrik ifadelerdir. Bir denklemde bulunan bilinmeyenleri, bilinenler yardımıyla çözmek işlemine "denklemin çözümü" veya "denklemin köklerinin hesaplanması" denir. Bu denklem çözümleri cebirin temelini teşkil eder. Cebirin ilk temel kaidesi "n derece bir denklemin n tane kökü vardır." ifadesidir. Birinci derece denklemin bir, ikinci derece denklemin iki, üçüncü derece denklemin üç vs. kökü vardır. Denklem köklerinin hesaplanması derecesine ve bilinmeyen sayısına göre çeşitli usullerle yapılabilmektedir.
Bir x,y koordinat eksen takımında, y= f(x) veya f (x,y)=0 şeklindeki denklemi sağlayan noktalar bir eğri olarak gösterilebilir.
Modern cebir: Temeli çok eskilerde atılmasına rağmen gelişmesi 20. asırda çok süratli olduğu için yeni bulunan bir matematik sistem gibi görülen, kümeler, cebri elemanter cebirde mümkün olmayan bazı işlemleri ve kolaylıkları temin eder. Bunlara en basit bir örnek olarak cinsleri farklı elemanların birleştirilmesi (toplanması) verilebilir. Küme (cümle); ortak özellikleri haiz elemanların topluluğudur. Bir küme parantezler içinde elemanlar arasında virgül (,) konulmak suretiyle veya Venn diyagramları ile (kapalı bir eğri içerisinde elemanları göstermek suretiyle) ifade edilir. Parantezli yazılış da liste şeklinde yazılış ve kapalı yazılış olmak üzere ikiye ayrılır. Mesela; alfabede bulunan sesli harflerin topluluğu bir A kümesi teşkil eder.
A= [1] liste biçiminde yazılış
A= alfabesinin sesli harfleri kapalı yazılış
Kümelerin üzerinde tarif edilen pekçok işlem mevcuttur. Herhangi iki farklı kümedeki eleman sayıları birbirlerine eşitse bu iki küme birbirine denktir. Birleşme, kesişme, iki kümenin farkı gibi işlemler, tarif edilen kümelerin geometrik açıklaması ile çok kolay ve anlaşılır bir durum alır. Bu şekildeki izah tarzı çok eskilerden beri kullanılageldiği halde ifade çok değişik olmaktaydı. Sayı sistemlerinin kurulması, cebrin temelini teşkil eden mantık işlemlerinin Boole cebri ismiyle tamamen farklı bir kol olarak ayrılması ve kümeler teorisindeki ileri seviyedeki çalışmaları günümüzdeki pekçok gelişmelerin de esası olmuştur. Ayrıca kümeler üzerinde çeşitli özellikler, bağıntılar, fonksiyonlar ve işlemler tarif edilir. Grup, cisim, halka vs. bunlardan en temel olanlarıdır.
Tarihi:
Bilinen en eski cebir kitabı Harezm Müslüman Türklerinden Musa oğlu Mehmed’in 825 yılında yazdığı kitaptır. Kitabın adı El-Cebru vel-Mukabele’dir. Bu kitaptaki cebir kelimesinin anlamı "bütünleme" yani denklemin her iki tarafına aynı niceliğin (kemiyetin) ilave edilmesidir. Avrupa bu kelimeye "büyük sanat" manasını vermiştir. Matematiğin geniş bir dalına ad olan "cebir" kelimesi bu eserden dilimize geçmiştir. Latince karşılığı algebre (Fransızca); algebra (İngilizce) olarak batı dillerine de yerleşmiştir.
Harezmi adı da batı bilim dünyasında türlü türlü yazılış şekillerine sokulmuştur. Bunlardan "hesap metodu" anlamında olmak üzere Latincede "alkhorizmi" (bundan algoritma), Fransızcadan "algorithme" şeklinde kullanılmıştır. Arapçaya Mezopotamya dillerinden girdiği söylenen bu kelime batıda Arapça yazılış şeklini hatırlatacak biçimde kullanılmaktadır. Bu kelimenin terim anlamını Arapçadan kazandığı muhakkaktır.
Tarafsız olarak hazırlanmış matematik tarihi eserlerinde "Cebir, sekiz ile on altıncı asır İslam dünyası bilginleri tarafından ortaya koyulmuş ve geliştirilmiştir." diye yazmaktadır.
Harezmi, matematik, astronomi ve coğrafya konuları ile ilgili olarak çeşitli eserler ortaya koymuştur. Matematiğin geniş bir dalı olan "Cebir"in temellerini atıp geliştirmiştir. Çeşitli kaynaklar Harezmi’den "Harezmi’nin kurduğu cebir ilmi Batının Euckleides (Öklid)inden 1000 yıl ileridir." şeklinde bahsederler.
Harezmi, x2+21= 10x tipindeki denklemleri çözerken, bilinmeyenin bir değeri için (cezir=kök) terimini kullanmıştır. Harezmi’nin "Al-Cebr" terimi 1202’de Leonardo Pisano (İtalyan) tarafından "Algebra" şeklinde Avrupa’ya sokulmuştur. On altıncı asırda bir aralık "Algeber" şekline giren bu kelimenin meşhur kimyacı Cabir’in batıdaki adı olan Ceber’den türediği sanılmıştır. Cebir kaynakları içinde temel olarak bilinen, tarif, izah ve formüllerin bir kısmını cebire ilk kazandıranların başında Ömer Hayyam gelmektedir. Ömer Hayyam ülkemizde zevk ve eğlence şairi olarak sadece edebi yönüyle bilinmektedir. Halbuki Batıda ise ünlü bir matematik ve astronomi bilgini olarak tanınır.
Bugünkü cebirde "Newton formülü" veya "Binom formülü" olarak bilinen formüldeki terimlerin katsayılarını pratik olarak veren: (a+b)0 Ş 1 (a+b)1 Ş 1 1 (a+b)2 Ş 1 2 1 (a+b)3 Ş 1 3 3 1 (a+b)4 Ş 1 4 6 4 1 (a+b)5 Ş 1 5 10 10 5 1 .......................................
şeklindeki ifadeyi "Paskal üçgeni" diye Batı kendisine mal etmiştir. Aslında bu, Müslümanların eseri olup, Ömer Hayyam’a aittir. Araplardan Ebu Kamil (900 seneleri) ve El-Kerhi (1100 seneleri), Harezmi’nin açtığı çığırda yürümüşlerdir. On dördüncü asır sonunda Bursalı Kadızade Rumi, Osmanlı Türklerinin ilk cebircisi ve matematikçisi olmuş, Timur Hanın torunu meşhur Uluğ Bey onu Semerkand Üniversitesinin rektörlüğüne (başkanlığına) getirmiştir. Semerkand rasathanesinin müdürü Gıyasüddin Cemşid ibni Mes’udü’l-Kaşi 1427’de El-Miftah fi’l Hisab adlı eserini Uluğ Beye sunmuştur. Bu eserde Cemşid, Batı dünyasından en az bir asır ileride olarak, 3. dereceli denklemi çözmüştür. On beşinci yüzyılda Anadolu’da yerleşen Türklerden Fethullah Şirvani ile Ali Kuşçu, Risale fi’l-Hisab adlı eseri, 16. yüzyılda da Mirim Çelebi, Semerkand Türk okulunun geleneğini Türkiye cebirinde de devam ettirmişlerdir.
Batıda yayınlanan ilk cebir kitabı on beşinci yüzyıl İtalyan matematikçisi Luca Pocioli’nin Summa de Arithmetica adlı eseridir. On altıncı yüzyılda Fransızlardan François Viete, nicelikleri harflerle gösteren sembolik bir cebir kitabı yazmıştır. Batı matematikçileri, cebirle ilgili eserlerini Harezmi’nin El-Cebr ve’l-Mukabele eserini örnek alarak yazmışlardır.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
adj. algebraic, algebraical, involving or according to the laws of algebra
n. algebra, mathematical system that uses equations containing letters and numbers
cebir
zor, zorlayış.zor, zorlayış.
artı ve eksi gerçek sayılarla, bunların yerini tutan harfler yardımıyla nicelikler arasında genel bağıntılar kuran matematik kolu.
cebir
Türkçe cebir kelimesinin Fransızca karşılığı.algèbre [la]
cebir
Türkçe cebir kelimesinin Almanca karşılığı.n. Algebra
adj. algebraisch
cebir
Osmanlıca cebir kelimesinin Türkçe karşılığı.Zabtetmek. Zor. Kuvvet. * Bir şeyi ıslah ve tamir etmek, düzeltmek. * Bâtıl bir fırka. * Mat: Harflerle yapılan hesab. * Tıb: Fevkalâde ameliyat, kırık kemiği sarıp bütünlemek. Kırık veya çıkık uzva sarılan tahtalar.
cebir
(Arapça) Erkek ismi 1. Zorlamak. 2. Düzeltme, onarma. 3. Kırık veya çıkık bir kemiği yerleştirip sarmak.Cebir
3 yıl önceCebir (Arapça, "parçaların birleşmesi" ya da "kemik yerleştirme"), sayılar teorisini, geometriyi ve analizi içine alan geniş bir matematik dalıdır. Temel...
Cebir, Denklem, Matematik, TaslakSoyut Cebir
3 yıl önceSoyut cebir veya soyut matematik, matematiğin bir alanı olup, cebir, vektör uzayı, modüller, alanlar, halkalar gibi cebirsel yapılar üzerinde çalışır...
Soyut cebir, Karmaşık sayılar, Matematik, Taslak, Vektör, FormülLineer Cebir
3 yıl önceDoğrusal cebir ya da lineer cebir; matematiğin, vektörler (yöney), vektör uzayları, doğrusal dönüşümler, doğrusal denklem takımları ve matrisleri (dizey)...
Lineer Cebir, Analitik geometri, Denklem, Doğrusal dönüşüm, Matris, Vektör, Kuaterniyon, Hermann Grosmann, William Rowen Hamilton, Vektör uzayları, Fonksiyonel analizTemel cebir
6 yıl önceBasit cebir, matematik dersinde öğretilen cebirin en temel kısmıdır. Normalde liselerde öğretilir ve öğrencilerin işlem ve belirli sayılar üzerine kurulu...
Cebir, Talas
6 yıl önceCebir, Kayseri ilinin Talas ilçesine bağlı bir mahalledir. Kayseri il merkezine 43 km, Talas ilçesine 35 km uzaklıktadır. Türkiye portali Yerelnet Cebir...
Cebir, Talas, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Akkışla, Kayseri, Akçakaya, TalasMantıksal Cebir
6 yıl önceMantıksal cebir, cebirden farklı olarak, lojik değişmeleri sembol eden bir metottur. Yalnız iki yönüyle farklıdır: Matematiksel olarak yapılan çalışmalar...
Mantıksal Cebir, Bar, Binary, Boolean Matematiği, CebirEvrensel cebir
6 yıl önceEvrensel cebir, matematiğin bir dalı olup bütün cebirsel yapılara ortak olan özellikleri inceleyen bilimin adıdır. Evrensel cebirde, bir (soyut) cebir bir...
Evrensel cebir, Ad, Bilim, Matematik, TaslakCebirin Temel Teoremi
3 yıl önceMatematikte cebirin temel teoremi karmaşık değişkenli polinomların köklerinin varlığıyla ilgili temel bir sonuçtur. D'Alembert-Gauss teoremi olarak da...
Cebirin Temel Teoremi, Karmaşık sayılar, Matematik, Polinom, Taslak
OKBet - 1 yıl önce
Carbide Milling Inserts - 1 hafta önce
TCGT Insert - 1 hafta önce