ikonuna tıklayınız.
Cebelitarık
Türkçe Cebelitarık kelimesinin İngilizce karşılığı.n. Gibraltar, British crown colony situated on the northwest end of the Rock of Gibraltar, narrow rocky peninsula at the southern tip of Spain
Eski çağdaki adı Calpe'dir. Şimdiki adı ise Arap komutanı Tarık bin Ziyad'ın adını taşır. Tarık boğazın güvenliğini sağlamak için burada bir kale yaptırmıştır. Cebelitarık 1462'de Araplardan İspanyollara geçmiş, 1502'de resmen İspanyol topraklarına katılmıştır. 24 Temmuz 1704'te İngiltere-Hollanda deniz kuvvetleri tarafından ele geçirilmiştir. 1705 tarihindeki Ultrecht Antlaşmasıyla İspanya kaleyi İngiltere'ye iade etmeyi kabul etmiştir.
Cebelitarık'ın statüsü iki ülke, İspanya ile İngiltere arasında hala tartışılıyor. Kendi isteğiyle İngiliz sömürgesi olarak kalmak isteyen Cebelitarık, 6 km² yüzölçümü, 35.000 nüfusuyla dünya üzerinde küçük bir alan zaptetmesine rağmen iki ülke arasında büyük sorunlara neden oluyor.
Cebelitarık'ın stratejik konumu Birleşik Krallık'ın kolonisi haline geldiği ilk zamanlar çok önemliymiş. Bu nedenle bağımsızlık istememesi ve İspanya tarafına geçmeyi düşünmemesi için İngiliz Krallığı tarafından çok iyi bakılmış. Bugün İngiliz sömürgesi olmaya devam etse de diğer sömürge ülkelerle karşılaştırıldığında asker sayısının en aza indirilmiş olmasıyla dikkat çekiyor.
Cebelitarık'ın geleceği için son günlerdede İspanya ve İngiltere şimdilik dostane görünen görüşmeleri sürdürüyorlar. Halkı kendilerini Britanyalı, Cebelitarık'ı da küçük Britanya olarak nitelendiriyor.
Cebelitarık Köprüsü Projesi
14 km'lik Cebelitarık Köprüsü Cebelitarık Boğazı'nın üzerinde inşaa edildiğinde, şimdiye kadar yapılmış en uzun ve en yüksek köprü ünvanını alacak. Bu köprü tamamlandığında Müslüman bir ülkenin kültürüyle, Hristiyan bir ülkenin kültürü arasında bağ oluşturacağı ve Afrika ile Avrupa arasında ekonomik bağlantıların artmasına yardımcı olacağı düşünülüyor.İberik Yarımadasının güney ucunda Cebelitarık Boğazının Akdeniz tarafında aynı adı taşıyan yarımada üzerinde kurulmuş olan İngiliz sömürgesi.
Tarihi
Eski çağlarda ismi Calpe olan bu yer, Müslümanların Avrupa kıtasında ilk fethettikleri bölgedir. 711 senesinde Emevi kumandanlarından Tarık bin Ziyad Kuzeybatı Afrika sahillerine kadar İslamiyeti yaymak için gelmişti. Buradan gemilerle o zamandan beri kendi adıyla anılan Cebelitarık Boğazını geçerek fetihlerde bulunmuştur. İslamiyetin yayılması ile gelişmeye başlayan bölge bu tarihten itibaren de önemli bir liman durumuna geldi. 1039’da Guzman tarafından alındıktan sonra 1299 senesinde tekrar Müslümanlar tarafından alınmıştır. Bir devre adını vermiş olan Endülüs medeniyetinin başlangıç noktası olan bu yer ve Graneda 1462’ye kadar Müslümanların elinde kaldı. Bütün Hıristiyan aleminin Müslümanlar üzerinde bilhassa Endülüs Müslümanlarına yaptıkları eziyet ve saldırılar neticesinde bölge tamamen İspanya’ya geçti. İslamiyetle beraber getirdikleri medeniyet, ilim ve fenne rağmen Hıristiyanlık alemi gözü kapalı olarak sadece kalplerine yerleşmiş kin ve garez yüzünden Müslümanlara işkence ve eziyette ısrar ettiler. Bunun üzerine 1540 senesinde büyük Osmanlı Kaptan-ı Deryası Barbaros Hayreddin Paşa donanmasıyla Müslümanlara yardım etmek için buraya geldi. Barbar Avrupalı Hıristiyanlardan kaçan binlerce Müslümanı gemilerle Kuzey Afrika sahillerine çıkarttı.
1704 senesinde İspanya veraset savaşında İngiliz Hollanda ortak donanması Cebelitarık’ı işgal etti. 1713 senesinde yapılan Ütrecht Antlaşması ile İspanya bu işgali kabul etti. Hollanda ise burayı İngilizlere tamamen bıraktı. O tarihten beri İngilizlerin sömürgesidir.
Fiziki Yapı
Cebelitarık en yüksek noktası 405 m yükseklikteki Gun Tepesi olan kireçtaşından meydana gelen bir dağ kütlesidir. 800 m enindeki bu yassı kaya kütlesinin doğu ve kuzeyi diktir. Sarp yamaçlarda çok az kaynak bulunan bölgede su ihtiyacını karşılamak için özellikle doğu kesimlerde 15,5 hektarlık yağmur depolama havuzları vardır. Cebelitarık şehri bölgenin nisbeten daha düz olan kuzeybatı kesimindedir. Yirmi beş tür memeli hayvan yaşamakta olup, Avrupa’da maymunların serbest olarak yaşadıkları biricik noktadır.
İklim
Yazları sıcak ve hemen hemen yağışsız, kışlar yaza oranla daha ılık ve yağışlı geçer. Sonbahar ve ilkbahar mevsimleri de ılık ve yağışlıdır. Büyük ağaçlar ve ormanlık yerlerin bulunmadığı bölgede ancak çiçek açan bitkiler yetişmektedir. Bu çiçeklerden İberiz gibraltarice isminde olanı, Avrupa’nın başka yerinde yetişmemektedir.
Nüfus ve Sosyal Hayat
31.300 civarında olan bir nüfusa sahiptir. 1704’te İngilizlerin işgali üzerine halk İspanya’ya kaçmıştır. Daha sonra serbest bölge ilan edilmesi üzerine Cenovalılar, İspanyollar ve Yahudiler gelip yerleşmişlerdir. Süveyş Kanalının açılmasıyla önemli bir liman halini almıştır. 5-15 yaş arasında öğrenim parasız ve mecburidir. Ülkede 14 ilk ve 7 yüksek devlet okulu vardır. İngilizce resmi dili olmasına rağmen halkın büyük bir kısmı İspanyolca konuşmaktadır. % 8’i Müslüman olan halkın kalanı Katolik mezhebinde olan Hıristiyanlardır. Üç tane hastanesi vardır. Bunlardan biri akıl hastanesidir. Genellikle İngiliz kanunları uygulanır. Bir radyo ve televizyon istasyonu vardır. Günlük gazetelerin en büyüğü 3000 tirajlıdır.
Siyasi Hayat
İngiliz sömürgesi olan Cebelitarık’ın mevcut anayasası 1964’te hazırlanmıştır. Bölge aynı zamanda garnizon komutanlığı vazifesini de yapan Genel Vali tarafından yönetilir. Yürütme yetkileri vali başkanlığındaki 9 üyeli bir hükumet tarafından icra edilir. Yasama meclisi 11 üye ile bir sözcüden meydana gelmektedir. Bu meclislere seçilebilmek için rüştünü ispat etmiş İngiliz vatandaşı olmak ve bir sene (12 ay) Cebelitarık’ta ikamet etmiş olmak gereklidir. Halen faaliyet gösteren iki siyasi parti mevcuttur.
Ekonomi
Toprakları hem küçük hem de verimsiz olan Cebelitarık’ta bütün gıda maddeleri ile mamul eşya ithal edilir. 1705-1955 seneleri arasında serbest bir liman şehri olan Cebelitarık bu zamandan sonra bir turizm şehri ve gemiler için ikmal limanı vazifelerini görmektedir. Yakıt ikmali yapan gemilerden elde edilen kazanç turizm gemilerinin yanısıra ekonominin temel direği İngiltere’nin yaptığı yardımlardır. Cebelitarık tarih boyunca ve halen dünyanın en iyi tahkim edilmiş bölgelerinin başında gelmektedir.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
