Bursa Nüfus ve Sosyal Hayat

1990 sayımına göre toplam nüfusu 1.603.137 olup, 1.157.805’i şehirlerde, 445.332’si köylerde yaşamaktadır. Yüzölçümü 11.043 km2 olup, nüfus kesafeti 145’tir.

Örf ve Âdetler: Bursa 14. asrın başından bu yana Türkiye’nin başta gelen bir kültür ve eğitim merkezi olmuştur. Türkler, birinci asır başından beri Bursa bölgesine yerleşmişlerdir. Haçlı seferleri sebebiyle bir ara Türklerin elinden çıkmışsa da, kısa zaman sonra tekrar alınmıştır. Bursa’da Türk İslam kültürü hakim olmuştur. Tarih boyunca Bursa bölgesinde yaşayan Hititler, Bitinyalılar, Traklar, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılardan bazı antik eser ve harabeler kalmışsa da, bu milletlerin örf ve adetleri unutulup gitmiştir.

Örf ve adetlerde, folklorda ve her çeşit sosyal düşüncede Türk İslam kültürü hakim olmuştur. Bursa bölgesinde kadın ve erkeklerin giyim ve kuşamları çok güzeldi. Bugün yalnız düğün ve gösterilerde giyilmektedir. Orhan Gazi zamanında her gün ikindi vakti "nevbet" denilen davul çalınırdı. Zamanla bu davula kös, tabıl, zurna, nakkare ve nefes çalgıları katılmıştır. Mehter olarak bilinen bu takım, Osmanlıların savaş ve barışta milli sembolü haline gelmiştir.

Bursa’da dini bayramlar coşkunlukla kutlanırdı. Türbe ve kabirler, aile mezarlıkları ziyaret edilirdi. Bayram ve Ramazan-ı şerif manileri çoktur. Bursa türkülerinin çoğu "sekme" denilen dört buçuk tempolu oyun havalarıyla söylenir. Setbaşı, efe ve yemeni, keklik, turna, Bursa’nın ufak tefek taşları meşhurlarıdır. Oyun havaları ve halk müziğinde gurbet ve hasret duyguları ağır basar. Başlıca oyun havaları, yüksek oyun, kırık oyun, Cezayir ve Köroğlu’dur. 8-10 kişi ile yapılan kılıç-kalkan oyunu yiğitliğin sembolüdür. Orhan Gazi zamanında askerlerin eğitimiydi. Türk gölge oyununun meşhur kahramanları olan Karagöz (demirci ustası) ile Hacıvat (Baş Mimar Hacı İvaz Ağa)Bursa’da yaşamıştır. Orhan Gazinin emri ile Şeyh Küşteri, Hacıvat ve Karagöz’ü eski bir Türk oyunu olan gölge tiyatrosu ile devam ettirmiştir. Bursa’nın meşhur yemekleri:İskender kebabı, enginar dolması, kestane şekeri ve gülvarak’tır. İspanya Barcelona Gıda Fuarında, Bursa kestane şekeri dünya birincisi seçilmiştir. Bursa çinicilik, seramikçilik, ipek ve kadife dokumacılığı, bıçakçılık, saraççılık, oya işleri gibi el sanatlarında çok gelişmiştir.

Bursa divan ve halk edebiyatında çok sayıda ve meşhur şairlerin yetiştiği bir ildir. Vesilet-ün Necat (Mevlid) eseri ile en meşhuru Süleyman Çelebi’dir. Sevgili Peygamber efendimizin doğumunu, miracını, hayatını, üstünlüklerini ve faziletlerini anlatan bu eser asırlardır, cami, mescid, ev ve her yerde okunan bir Türkçe eserdir. Ahmed Paşa (1496), Mehmed Gazali (1466-1535), Lami-i Çelebi (1472-1532), Cenani (1595), Eşref Paşa, Halil Edib Bey ve Semih Efendi başlıca şairlerdir.

Atıcılık için ilk ok meydanı Bursa’da yapıldı. Atıcılık, kış sporları, güreş ve diğer spor ileridir.

Eğitim: Okur-yazar nisbeti % 80’dir. Okulsuz köy kalmamıştır. Bursa’da 135 ilkokul, 80 ortaokul, 25 lise, 50 meslek ve teknik lise, Uludağ Üniversitesi ve buna bağlı tıp fakültesi ve diğer fakülteler ile okul ve öğretmen bakımından en iyi illerden biridir. Bursa kütüphaneleri eski ve el yazma eserlerle doludur.

Yetişen meşhurlar: Bursa’da yetişen devlete, ilme ve dine hizmet edenlerin sayısı çok fazladır: 1) Lala Şahin Paşa: Filibe, Edirne ve Bulgaristan fethinde çok büyük hizmeti olmuştur. Türbesi M. Kemalpaşa’dadır. 2) Karacabey (Dayı): Fatih devrinin büyük komutanlarındandır. 3) İnegöllü İshak Paşa:İstanbul fethinde Kara Kuvvetleri Komutanı idi. 4) Duğlu Baba: Bursa fethinde askerlere ayran dağıtan bir velidir. Türbesi Kirazlı Yayladadır. 5) Geyikli Baba: Bursa fethine geyik üzerinde katılmış bir velidir. Horasan’dan gelmiştir. 6) Musa Baba: Bursa fethine katılmıştır. Cami ve türbesi tamir edilmiştir. Işıklar semtindedir. Horasan’dan gelmiştir. 7) Abdal Murad: Bursa fethinde hizmeti geçen bir velidir.Kabri Uludağ yolu üzerindedir. 8) Alaca Hırsa: Alaca Hırsa Camii bu zat için yapılmıştır. Gerçek ismi belli değildir. Bursa fethi için Buhara’dan gelen bir velidir. 9) Ali bin Yusuf Bali: Molla Fenari hazretlerinin torunudur. Aritmetik hakkında ve Arapça gramer hakkında eser yazmıştır. 10) Beliğ İsmail Efendi: 1729’da vefat etmiştir. Güldeste-i Riyaz-ı İrfan isimli Bursa’da yetişen meşhurları anlatan eseri meşhurdur. 11) Bursalı Mehmed Tahir: 1926’da İstanbul’da vefat etmiştir. Osmanlı Müellifleri eseri meşhurdur. Basılmış 10, basılmamış 7 eseri vardır. 12) Cenani: 1559’da vefat etmiştir, fen bilgisine ait çeşitli kitapları vardır. 13) Eşrefoğlu Rumi: Büyük alim ve velilerden. Hacı Bayram Veli hazretlerinin damadıdır. 1479’da vefat etmiştir. Türbesi İznik’tedir. Başlıca eserleri Müzekkin-Nüfus, Tarikatname ve Divan’dır. 14) Feraizcizade Mehmed Said: Gülşen-i Maarif’in yazarıdır. Bunun birinci cildi genel tarih, ikinci cildi ise Birinci Abdülhamid’e kadar olan hadiseleri nakleder. 15) Gazi AhmedMuhtar Paşa: 1839’da doğmuş, Bursa’da Katırcıoğlu ailesindendir. Paşa olmuş, sadrazamlık yapmıştır. Darüşşafaka Lisesini açmıştır. Islah-ut-Takvim Riyad-ül-Muhtar, 1294 Anadolu Rus Muharebesi ve Takvim-i Mali eserlerini yazmıştır (Bkz. Ahmed Muhtar Paşa). 16) Hacı İvaz Paşa: Vezir olmuştur. Timur ve Karamanlıların kuşatmasında Bursa’nın Hisar kapılarını kapatarak Bursa’yı alınmaktan kurtarmıştır. Yeşil Cami ve Türbesinin mimarıdır. 1429’da vefat etmiştir. Türbesi Pınarbaşı’ndadır.17) İsmail Hakkı Bursevi: Tasavvufi eserleri ve Ruh-ul-Beyan adlı meşhur bir tefsiri vardır. El yazma eserleri Orhan Camii Kütüphanesinde saklıdır. 18)Kara Çelebizade Abdülaziz: Bursa müftülüğü ve şeyhülislamlık yapmıştır. Bursa’ya su getirmiş ve 300 çeşme yaptırmıştır. Ravzat-ül-Ebrar, Mirat-ı Safa, Süleymanname isimli eserleri vardır. 1642’de vefat etmiştir. 19) Lamii Çelebi Mahmud bin Osman: Yeşil Külliyesi nakkaşı. Nakkaş Ali’nin torunudur. Çekirge’de camisi bulunur. Türbesi de dedesi yanında Hisar’dadır. 1531’de vefat etmiştir. Çok sayıda eserleri vardır. 20) Mehmed bin Abdullah: Molla Fenari hazretlerinin torunudur. 1531’de vefat etmiştir. Düstur-ül-Hesab ve Kaside-i Bürde eserleri meşhurdur. 21) İnegöllü Mustafa: 1716’da vefat etmiştir. Lügat hakkında Cami-ül-Fürs kitabı vardır. Osmanlı tarihinin ilk devirleri için üç ana kaynaktan biridir. Diğerleri Âşıkpaşazade Tarihi, Bitlisi’nin Heşt Behişt Tarihi’dir.Kabri, Çekirge semtinde Süleyman Çelebi kabristanındadır. 22) Ömer Şifai:Meşhur bir doktordur. Tıp tarihinde yer almıştır. Reis-ül-etıbba (başhekim) olmuştur. 23) Şehzade Korkut (İkinci Bayezid Hanın oğlu) 1513’te vefat etmiştir. Ahlak ve fetva kitapları yazmıştır. 24) Şeyh Muhyiddin Halveti, şairdir. Divan’ı vardır. Üçkazlar şeyhidir. Hüsrevname, İbretname kitapları vardır. 1682’de vefat etmiştir. 25) Üftade Mehmed Muhyiddin (Celveti): Büyük bir mutasavvıftır. Divançe’si ve Vakıat isimli eserleri vardır. Evi, türbesi, mescid ve camisi mevcuttur. Çocuklarından da çok alim kişiler yetişmiştir. 26) Vani Mehmed Efendi: Kestel’de yerleşmiş, medrese ve hamam yaptırmış ve çok çeşitli kitaplar yazmıştır. 27) Yahya bin Han Mustafa, Türkçe Envaru’l Kulub manzum eseri, Hulefa-i Raşidin ile Ehl-i Beyt hakkında eseri vardır. 1516’da vefat etmiştir. 28) Ulubatlı Hasan: İstanbul fethinde surlara Türk bayrağını ilk diken ve şehitlerden biridir.

Bursa ile ilgili rivayetler: Bir rivayete göre hazret-i Süleyman’ın cin vezirlerinden biri, "Can" kavminin güzel bir dağın eteğinde şehir kurduğunu, "Cin" kavminin bin sene savaş etmekle şehri aldığını ve bir tufan ile bu şehrin göl altında kaldığını söyler. Hazret-i Süleyman’ın emri ile su perileri göller altındaki şehri çıkarırlar. Vezirlerden birisi "Cennet burası" der, ağır işiten diğer bir veziri bu sözü "Cennet Bursa" anlar. Dağ perileri Uludağ’dan mermerler getirip saray yaparlar; hazret-i Süleyman hükümdarlığı esnasında senede bir gün Bursa’ya zevcesi hazret-i Belkıs ile gidermiş.

Karagöz efsanesi: Demirci ustası olan Karagöz Batı Trakya’dan Kırklareli’ne, İstanbul, Konya ve sonra Bursa’ya gelir. Hoş sohbet olan Karagöz, Orhan Camii mimarı Hacı İvaz (Hacıvat)Ağa ile şakalaşırken, işçiler gülmekten iş yapamazlar.Karagöz idam edilince halk üzülür. Karagöz’ün hatırasını devam ettirmek için Karagöz-Hacıvat oyunu, Şeyh Küşteri vasıtasıyla sahneye konur.

Bursa Nüfus ve Sosyal Hayat

Bursa

Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi

Türkiye demografisi

Pazaryeri

Kerim Sadi

Çaybaşı

Bilecik

Kocaeli

Bursa Nüfus ve Sosyal Hayat