Çeşme, Osmanlı dönemi`nde ve Türkiye Cumhuriyeti zamanında çeşitli onarımlar geçirerek günümüzdeki halini almıştır. Çeşmenin gravürleri ve yayınlanmış fotoğraflarının yanısıra yazılı kaynaklar da bize yapılışı ve geçirdiği onarımlarla ilgili bilgiler sunmaktadır. Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:16. İbrahim Hilmi Tanışık kitabında, "Banisi Defter-i Şıkk-ı evvel Mehmet Bey`dir. Burada Fatih`in müezzini Bereketzade Elhac Ali Efendi tarafından yaptırılmış bir çeşme mevcutmuş. Tekrar Bezmialem Valide Sultan tarafından 1260(1844 M.) tarihinde haznedar Azmi Cemal eliyle imar edilmiştir."Tanışık, İbrahim Hilmi., İstanbul Çeşmeleri, Cilt II, Beyoğlu ve Üsküdar Cihetleri, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Seri II, Sayı 3, 1943, s.79 şeklinde bilgiler vermektedir. Yazar ayrıca ilk imar tarihinin 1145 (1732 M.) olduğunu belirtmektedir. Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:16 Celal Esat Arsever`in kitabında da, " I. Sultan Mahmud`un validesi namına M. 1732 tarihinde inşa edilmiştir. Bir zamanlar çok harab bir hale gelmiş olan bu çeşme İstanbul Muhipler Cemiyeti tarafından yapılan teşebbüs ile Evkaf Nezareti ser Mimarı Ziya Bey`in nezareti altında tamir edilmiştir. Çeşmenin kırık mermerleri ve çalınmış olan dilimli müsenna kurnaları yeniden yapılmış ve üzerinde bir saçak inşa edilmiştir.", Arseven, Celal Esat., Türk Sanat Tarihi, Maarif Basımevi, VII. Fasikül, s.499 şeklinde bilgiler verilmektedir.
Hakkı Göktürk ise, "Birinci Cihan Harbinden az evvel Bereketzade Çeşmesi tesadüf eseri bir alaka ile zamanın sanat konularından biri oldu, Fransa`nın Türkiye Büyük elçisinin zevcesi Madam Pompar İstanbul`un tabiat güzellikleri ile İstanbul`un sanat eserlerinin hayranı ve Türk dostu pek münevver bir kadındı. İstanbul Şehri Muhibleri Cemiyeti adı ile bir cemiyetin kurulmasında büyük bür himmet göstermişti. Bir gün bu cemiyetin azalarından bir kaç lişi ile şehri dolaşırken Bereketzade Çeşmesini gördü. Cephesi tamamen alçak kabartmalarla bir biblo gibi işlenmiş sanat eserinin metruk, perişan halinden son derece üzüntü duydu; evvela yarısı Türkçe yarısı Fransızca bir risale neşredildi, icab eden yerlere dağıtıldı ve cemiyet adına teşebbüse geçerek toplanan para ile güzel çeşme tamir edildi." Göktürk, Hakkı., İstanbul Ansiklopedisi, Cilt:5, Fasikül: 60, istanbul, 1961, s.25-36 şeklindeki cümlelerle Arsever`in söz ettiği onarımı daha ayrıntılı anlatmaktadır. Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:17. Çeşme Türkiye Cumhuriyeti döneminde de çeşitli onarımlar geçirmiştir.
Çeşmenin şu an tek cephesi bulunmaktadır. Ancak, Ünver Koleksiyonunda bulunan, Tanışık tarafından,"Bereketzade Çeşmesinin 150 sene önceki gravürü"Tanışık,İbrahim Hilmi. s.251, ibaresiyle yayınlanan fotoğraf, yapının birkaç cepheli meydan çeşmesi olarak inşa edildiğini düşündürmektedir. Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:11 *Bu gravürde çeşmenin bulunduğu yer farklı görünmektedir.Bugunkü çeşmenin cephesi Galata Kulesine bakmaktadır. Çeşmenin monte edildiği duvar, gravürde yer almamakta ayrıca bir cephenin arkasında Galata Kulesi seçilmektedir. Burada Galata Kulesi, Beyoğlu yönünde değil Haliç yönünde yer almaktadır. Oysa günümüzde Bereketzade Çeşmesi kulenin karşısındaki bir duvar üzerindedir. Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:12 (*`dan itibaren)
Çeşmenin süslemesinde değişik renk tonlarındaki saçaklar göze çarpmaktadır.Çiçek motifleri özellikle ağır basmaktadır. *Bereketzade Çeşmesini süsleyen, çeşmenin taslak çiziminde gösterilen mermer kaplamalar kısaca şöyle özetlenebilir.Profialsyonlu bir kemerle sınırlanan nişin alınlığı üsste bezenmemiş olup yanlız "Maşallah" panosunu içermektedir. (Bkz:Sayfa başı.)Bu panoyu taçlayan, dilimli kemerin köşeüçgenleri, kıvrık dal, gelincik ve küpe çiçeklerinden oluşan bir kompozisyonla kaplanmıştır. Buradaki çiçekler profilden verilmiştir."Maşallah" yazısının altında kıvrık dal rumi ve palmetlerden oluşan bir bordürle, bir mukarnas sırası bulunmaktadır. Mukarnasın altında,"Banisi oldu mukaddem Fatihin müezzini", şeklinde başlayıp,"İç bu ma-i kevseri azm-i Cemal icra eden 1260"(M.1844),şeklinde biten bir kitabe yer almaktadır. mimarlık-taslak
Kaynakça
- Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi. Kültür Baknalığı Yayınları,1053.
- Tanışık, İbrahim Hilmi., İstanbul Çeşmeleri, Cilt II, Beyoğlu ve Üsküdar Cihetleri, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Seri II, Sayı 3, 1943.
- Arseven, Celal Esat., Türk Sanat Tarihi, Maarif Basımevi, VII. Fasikül.
- Göktürk, Hakkı., İstanbul Ansiklopedisi, Cilt:5, Fasikül: 60, istanbul, 1961.
- http://www.denizce.com/laledevri_cesme.asp
- http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?6E10F8892433CFFA79D6F5E6C1B43FFB5F76DFD28A9FB08