)
439`da üçüncü imparatoru Tai Wu Di (太æ¦å¸ tí i wÇ”dí¬, aslı adı: ä»ç‹¸ fólí)`nin Hiung-nu Helian boyu (赫連部 hí¨lián bí¹)`nun kurduğu Xia ve Hiung-nu Juqu boyu (æ²®æ¸ éƒ¨ jí¹qú bí¹)`nun kurduğu Bei Liang`ı yıkıp Kuzey Çin`i birleştirmesiyle Çin tarihinde Güney Kuzey Hanedanı dönemi başlamıştır.
Tai Wu Di, Taoist Kou Qianzhi (寇謙之 Kí²u QiÄnzhÄ«)`nin tavsiyesiyle Budizm`i bastırmış ve daha sonra Konfüçyüsçülüğe önem vermeye başlamıştı. Ancak diğer hükümdarlar Budizm`e önem verdiği için Budizm kültürü gelişmişti.
Hanştırma siyasetini izleyerek mevcut boylar sisteminin yerine aristokrat sistemi getirmiştir. Fakat Tuoba boyu başta olmak üzere Sien-pi`ler bu siyasetlere karşı çıkmış ve 524`te Altı Garnizon`un İsyanı (å…镇之亂 lií¹zhí¨n zhÄ« luí n) meydana gelmiştir.
İsyanı bastıran askerlerin söz hakkı büyümüş ve Dong Wei (æ±é dÅng wí¨i: Doğu Wei; 534 - 550) ile Xi Wei (西é xÄ« wí¨i: Batı Wei; 535 - 556) olmak üzere ikiye bölünmüştü.
Tai Wu Di öldüğünde ardılı olan hükümdarlar Wen Cheng Di (æ–‡æˆå¸ wí©n chí©ng dí¬; taht 452 - 465) ve Xian Wen Di (ç»æ–‡å¸ xií n wí©n dí¬; taht465 - 471) zamanlarında Güney Çin`deki hanedanları Liu Sung Hanedanı ve kuzeydeki Rouranlara mücadele etmişti.
Ciddi önlemler alınmaması sonucunda Budistleşme ve onunla özdeş gözüken Hanlaşma süreci de başlamış oluyordu. Nihayet kendisi de Budist olan Xiao Wen Di (åæ–‡å¸ xií o wí©n dí¬; taht 471 - 499) başkentini kuzeydeki bozkır bölgesinden alarak Çinli nüfusun ağırlıkta olduğu Lo-Yang`a taşımış, böylece asimilasyon süreci tamamlanmıştır.
495 yılında Sien-pi kıyafetleri, gelenekleri ve dili yasaklandı. Buna karşı çeyrek yüzyıl süren tepkiler bastırıldı. Xuan Wu Di (宣æ¦å¸ xuÄn wÇ” dí¬; taht 499-515)`dan sonra tahta çıkan imparatoriçe Xiao Ming Di (åæ˜å¸ xií o míng dí¬; taht 515-528) Ak Hun ülkesine rahip gönderip onları hidayete davet edecek kadar inançlı bir Budist`ti.
Artık Çinlilerden ayrılmayan Tuobalar 534`e doğru, Doğu ve Batı Wei`leri olmak üzere ikiye ayrıldı. Önce 550`de Bei Qi (北齊 bÄ›i qí; 550 - 577) Doğu Wei`nin, 557`de Bei Zhou (北周 bÄ›i zhÅu; 557 - 581) Batı Wei`nin yerlerini almıştır. 577`de Bei Zhou, Bei Qi`yi yıkarak Kuzey Çin`i birleştiyse de 581`de Sien-pi Puliuru boyu (æ™®å…茹 pÇ”lií¹rú)`na mensup olan Yang Jian (æ¥Šå … yáng jiÄn), Bei Zhou`yu yıkıp Sui Hanedanı (éš‹ suí; 581 - 619) kurmuştur.
Bei Wei`de Budizm kültürü
Yungang taş mağarası (Dünya mirası)
Yungang teş mağarası
(Dünya mirası)
Longmen taş mağarası (Dünya mirası)
Kaynakça
Wei Shou, ``"Wei" Kitabı``, é收, "é書"Bei Wei Hanedanı hükümdarları
style="background:#efefef;"| Sonradan verilen ad !! Çince soyadı ve adı !! Taht süresi !! Dönemin adı ve süresi |
|||
|---|---|---|---|
| Bei Wei 386-535 | |||
| Dao Wu Di (é“æ¦å¸ daí² wÇ” dí¬) >| Tuoba Gui (æ‹“è·‹çª tuí² bá guÄ«) || 386-409 || Dengguo (登國 dÄ“ng guó) 386-396Huangshi (皇始 huáng shÇ) 396-398Tianxing (天興 tiÄn xÄ«ng) 398-404Tianci (天賜 tiÄn cí¬) 404-409 | |||
| Ming Yuan Di (æ˜å…ƒå¸ míng yuán dí¬) >| Tuoba Si (æ‹“è·‹å—£ tuí² bá sí¬) || 409-423 ||Yongxing (永興 yÇ’ng xÄ«ng) 409-413Shenrui (ç¥ç‘ shí©n ruí¬) 414-416Taichang (泰常 tí i cháng) 416-423 | |||
| Tai Wu Di (太æ¦å¸ tí i wÇ” dí¬) >| Tuoba Tao (拓跋燾 tuí² bá táo) || 424-452 || Shiguang (始光 shÇ guÄng) 424-428Shenjia (ç¥ä´¥ shí©n jiÄ) 428-431Yanhe (延和 yán hí©) 432-434Taiyan (太延 tí i yán) 435-440Taipingzhenjun (å¤ªå¹³çœŸå› tí i píng zhÄ“n jÅ«n) 440-451Zhengping (æ£å¹³ zhí¨ng píng) 451-452 | |||
| | Tuoba Yu (æ‹“è·‹ä½™ tuí² bá yú) || 452 | Chengping (承平 chí©ng píng) 452 | ||
| Wen Cheng Di (æ–‡æˆå¸ wí©n chí©ng dí¬) >|Tuoba Jun (拓跋濬 tuí² bá jí¹n) || 452-465 ||Xingan (興安 xÄ«ng Än) 452-454Xingguang (興光 xÄ«ng guÄng) 454-455Tai`an (太安 tí i Än) 455-459Heping (和平 hí© píng) 460-465 | |||
| Xian Wen Di (ç»æ–‡å¸ xií n wí©n dí¬) >| Tuoba Hong (拓跋弘 tuí² bá hóng) || 466-471 || Tian`an (天安 tiÄn Än) 466-467Huangxing (皇興 huáng xÄ«ng) 467-471 | |||
| Xiao Wen Di (åæ–‡å¸ xií o wí©n dí¬) >| Yuan Hong (å…ƒå® yuán hóng) || 471-499 | Yanxing (延興 yán xÄ«ng) 471-476Chengming (æ‰¿æ˜ chí©ng míng) 476Taihe (太和 tí¬i hí©) 477-499 | ||
| Xuan Wu Di (宣æ¦å¸ xuÄn wÇ” dí¬) >|Yuan Ke (å…ƒæª yuán kí¨) ||499-515 ||Jingming (æ™¯æ˜ jÇng míng) 500-503Zhengshi (æ£å§‹ zhí¨ng shÇ) 504-508Yongping (永平 yÇ’ng píng) 508-512Yanchang (延昌 yán chÄng) 512-515 | |||
| Xiao Ming Di (åæ˜å¸ xií o míng dí¬) >|Yuan Xu (元詡 yuán xÇ”) ||516-528 ||Xiping (熙平 xÄ« píng) 516-518Shengui (ç¥é¾œ shí©n guÄ«) 518-520Zhengguang (æ£å…‰ zhí¨ng guÄng) 520-525Xiaochang (å昌 xií o chÄng) 525-527Wutai (æ¦æ³° wÇ” tí i) 528 | |||
| | Yuan Zhao (元釗 yuán xhÄo) ||528 || Yoktu | |||
| Xiao Zhuang Di (åèŠå¸ xií o zhuÄng dí¬) >| Yuan Ziyou (å…ƒå攸 yuán zÇ yÅu) ||528-530 ||Jianyi (建義 jií n yí¬) 528Yongan (永安 yÇ’ng Än) 528-530 | |||
| |Yuan Ye (元曄 yuán yí¨) ||530-531 ||Jianming (å»ºæ˜ jií n míng) 530-531 | |||
| Jie Min Di (ç¯€é–”å¸ jií© mÇn dí¬) >|Yuan Gong (å…ƒæ yuán gÅng) ||531-532 ||Putai (普泰 pÇ” tí i) 531-532 | |||
| |Yuan Lang (元朗 yuán lÇng) ||531-532 ||Zhongxing (ä¸èˆˆ zhÅng xÄ«ng) 531-532 | |||
| Xiao Wu Di (åæ¦å¸ xií o wÇ” dí¬) ve yaChu Di (å‡ºå¸ chÅ« dí¬) >|Yuan Xiu (元脩 yuán xiÅ«) || 532-535 ||Taichang (太昌 tí i chÄng) 532Yongxing (永興 yÇ’ng xÄ«ng) 532Yongxi (永熙 yÇ’ng3 xÄ«) 532-535 | |||
tarih-taslak