XIII. yy`da (1239) Büyük Selçuklu Devleti`nin feodal eşitsizlikliklerine ve baskılarına karşı Güneydoğu Anadolu civarında ortaya çıkan daha sonra da Orta Anadolu`ya kadar yayılan sınıf mücadelesi kökenli köylü ayaklanmasıdır. Ayaklanmanın merkezi Amasya`dır. Ayaklanma lideri Danişmentliler döneminde Kayseri kadılığı yapmış olan Baba İlyas`dır.
Nedenleri
Baba İlyas, Yesevilik tarikatına bağlı ve inançlarını Anadolu'daki Türkmenler arasında yaymaya çalışan bir dervişti. Anadolu Selçuklu yönetimi altında kötü koşularda yaşayan Türkmenler arasında çok sayıda izleyicisi vardı. Baba İlyas, Tanrı sevgisinin dinin katı kurallarıyla oluşmayacağını, bunu ancak insanın kendi sevgisiyle yaratabileceğini söylüyordu. Kadın-erkek ayrımına karşı çıkıyor, bütün insanların eşitliğini savunuyordu. Türkmenlerin o zamanki yaşamlarına son derece uygun olan ortak mülkiyete dayalı bir toplumsal düzen öneriyordu.13. yüzyılda Moğol baskısıyla çok sayıda Türkmen, Azerbaycan ve Horasan'dan Anadolu'ya göçmüştü. Ama Anadolu Selçuklu yönetimi bu kitlelerin batı kesimlerine geçmelerine izin vermiyordu. Anadolu’da yerleşik yaşama geçmiş olan Türkmenler ile bu yeni gelen göçer Türkmenler arasında da otlak ve kışlak paylaşımında anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Anadolu’da dar bir bölgede sıkışıp kalan Türkmenler kısa sürede yoksulluğa sürüklendiler. Bu durum göçerler ile yerleşik Türkmenler arasında çatışmalara yol açtı. Anadolu Selçuklu yönetimi yerleşik olan halkı koruyor ve yeni gelen Türkmenleri cezalandırıyordu. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in adaletsiz yönetimi, yoksul ve haksızlığa uğrayan geniş Türkmen kitlelerinin Baba İlyas'ın çevresinde toplanmasına da yol açtı. Baba İlyas’ın yardımcısı olan Baba İshak, Türkmenleri örgütledi ve onları bir ayaklanmaya hazırladı. Artık Türkmenler Baba İshak’tan gelecek işareti beklemeye başlamışlardı. Bu sırada II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in Baba İlyas'ın üzerine asker göndermesi ayaklanmayı ateşledi.