ayraç
Türkçe ayraç kelimesinin İngilizce karşılığı.parenthesis, bracket
Türkçede kullanımı
- Cümle içinde, cümlenin yapısı ile doğrudan ilgili olmayan açıklamalar yapılması amacı ile kullanılır. Cümle içinde bir sözcük ya da cümleden sonra yapılması uygun görülen açıklamalar ayraç içine alınır.
Örnek: Frank Capra (1897-1991) Amerikalı bir film yönetmenidir. / Dolmabahçe Sarayı yapılana dek (1853) bütün Osmanlı Padişahları Topkapı Sarayı`nda oturmuştur.
- Eş anlamdaki sözcükler, eş değerdeki tarihler ve rakamlar ayraç içinde gösterilir.
Örnek: İnsan ikrarından (sözünden), hayvan yularından tutulur. / Ormana ulaşmak için 45 mil (75 kilometre) daha gitmelisiniz.
- Tiyatro yapıtları ve senaryolarda sahnede yapılacak hareketler ve ek açıklamalar ayraç içinde kullanılır.
Örnek: Ali - (silahını arkasında gizleyerek.) Buyrun, nasıl yardımcı olabilirim? / Anahtar nerede? (Kilitte tıkırtılar)
- Alıntı yapılan eser ve yazarları belirtmek amacı ile kullanılır.
Örnek: "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir." (M. Kemal Atatürk)
- Alıntılarda, olmayan sözcük veya bölümlerin yerine kullanılır.
Örnek: "...O (Ahmet) bizimle birlikteydi."
- Bir söze alay veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.
Örnek: Elbette sen korkusuz (!) birisin.
- Bir bilginin şüphe ile karşılanan veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır.
Örnek:Senin namuslu (?) bir kişi olduğunu hepimiz biliriz elbette.
- Bir konunun anlatımı sırasında maddeler sıralanırken rakam ve harflerden sonra yarım ayraç kullanılır.
Örnek: 1) Basit Önermeler 2) Bileşik Önermeler
Ayırma İşareti ve Tırnak İşareti
- Ünlem, soru, nokta, virgül gibi noktalama işaretleri tırnak işaretinin içine, ayraçta ise ayraçtan sonraya konulur.
Örnek:Köpeksiz sürüye kurt girer (iner).
Örnek: Kurda "Neden boynun kalın?" demişler: "İşimi kendim görürüm de ondan." demiş.
- Ayraç ile tırnak işaretinin kullanılacağı yerlerin birbirine karıştırılması halinde anlama bakılır. Tırnak işareti içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulurken ayraç içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulmaz.
Örnek: Hatasız (kususrsuz) kul olmaz. - Kusursuz kelimesi çıkartıldığında cümle anlam kaybına uğramıyor. Örnek: Cahit Sıtkı`nın "Otuzbeş Yaş" adlı şiirini ilk kez ortaokulda okumuştum. -Otuzbeş Yaş kelime öbeği çıkartıldığında cümle anlamsızlaşıyor.
İngilizce`de Kullanımı
- İngilizce`de yay ayraç cümle içinde, cümlenin yapısı ile doğrudan ilgili olmayan açıklamalar yapılması amacı ile kullanılır.
Örnek: John Lennard (in "The exploitation of parentheses in English printed verse") usefully coined the term lunula to refer specifically to the opening curved bracket, the closing curved bracket and the textual contents between.
Örnek: Sen. Kennedy (Massachusetts) spoke at length.
Matematikte Kullanımı
- Ayraç, Matematikte işlem sırasını veya büyüklükleri belirtmek için kullanılır.
Örnek: (2x2)+3=7
- Fonksiyonlarda kullanılır.
Örnek: f(x) - Fonksiyon f`in değişken x`e uygulanmasını ifade eder.
Ayrıca Bakınız
Kaynaklar
- ``Yazım Kuralları``, Türk Dil Kurumu
- Türkçe Dilbilgisi, Mehmet Hengirmen, 2005
- Türk Dilbilgisi, Göksun Haydar, 1993
- Tahir Nejat Gencan, Dilbilgisi, 1979
- [1], İngilizce Vikipedi