Ortak bir Amerikan-Sovyet uçuşu için görüşmeler 1969`da başladı. Bu uçuşta Salyut ve Skylab istasyonlarının kullanılması önerileri reddedildi. Bunun yerine, uzayda acil kurtarma operasyonları için hem Amerikan hem Sovyet uzay araçlarına uygun bir kenetlenme mekanizması geliştirildi. 1970`de projenin çalışma grubu oluşturuldu. Mayıs 1972`de konuyla ilgili Amerikan-Sovyet antlaşması imzalandı.
Sovyetler, ASTP için geliştirdikleri Soyuz kapsülünü ve kenetlenme mekanizmasını test etmek için 2 Aralık 1974`te Soyuz 16`yı uzaya gönderdiler. Bu denemede ayrıca ABD ve Sovyet yer kontrol ekiplerinin birlikte çalışmasının provası da yapıldı.
ASTP`ye katılan Soyuz 19, uzayadamları Aleksey Leonov ve Valeri Kubasov ile 15 Haziran 1975`te Baykonur Uzay Üssü`nden havalandı.
Amerikan Apollo aracı ise Thomas Stafford, Vance Brand ve Deke Slayton`dan oluşan mürettebatı ile aynı gün Kennedy Uzay Merkezi`nden fırlatıldı.
17 Haziran 1975`de Amerikan Apollo ve Sovyet Soyuz araçları kenetlendiler. Uzayadamları bazı seremonileri yerine getirdikten sonra birbirlerinin uzaygemilerine geçerek incelemeler ve muhtelif deneyler yaptılar.
Kenetlenmeden 44 saat sonra iki uzay aracı birbirinden ayrılarak 50 m kadar uzaklaştılar. Apollo uzayaracı, gölgesini Soyuz`un üzerine düşürerek yapay bir güneş tutulması yarattı. Böylece Soyuz `daki uzayadamları Güneş`in taç tabakasının fotoğraflarını çekebildiler. Bu deneyden sonra iki uzayaracı tekrar kenetlendi.
(ters), ABD`li meslektaşı Donald Slayton (düz) ile samimi bir pozisyonda, 12 Haziran 1975] Üç saat daha kenetlenen uzayaraçları, ikinci ve son kez ayrıldılar. Uzayaraçları 40 m mesafeden morötesi emilim deneyini gerçekleştirdiler. Bu deney, yörünge yüksekliğinde oksijen ve azot elementlerinin tam miktarını tespit etmek amacıyla yapılmıştı.
Bundan sonra uzayaraçları ayrılarak kendi yollarına gittiler. Soyuz 19, 21 Temmuz`da Kazakistan`a indi. Apollo ise bir dizi deney daha gerçekleştirdikten sonra, 24 Temmuz`da Dünya`ya döndü. Ancak Apollo`nun inişi sırasında az kalsın bir felaket yaşanıyordu: Bir hata sonucu, iniş sırasında Apollo`nun otomatik doğrultu düzeltme sistemi açık kalmıştı. Paraşütler açıldığında kapsül şiddetle sallandı ve buna otomatik tepki veren doğrultu düzeltme motorları hızla çalışmaya başladı. Bu sırada kapsül çoktan atmosfere girmiş olduğundan, hava süpapları açıktı ve roket gazları kapsüle dolmaya başladı. Uzayadamları roketleri kapatana kadar içeri çok miktarda gaz ve duman girdi. Uzayadamları yere inene kadar boğulma tehlikesi atlattılarsa da ciddi bir zarar görmediler.
ASTP, uzayda milletlerarası bir kurtarma çalışmasının yapılması için gerekli teknolojinin gelişmesini sağlamış ve bir prova görevi görmüştür. Ancak uzay çalışmalarının geneli düşünüldüğünde, bir iyi niyet gösterisi olmaktan öteye gitmemiştir. Bu tür bir kurtarma operasyonunu gerektirecek herhangi bir durum ortaya çıkmamıştır.
ASTP, Apollo uzayaracının son uçuşu olmuştur. ABD, bundan sonra insanlı uçuşlara altı yıl ara vermiş ve ancak 1981`de uzay mekiği ile tekrar başlamıştır.
ASTP, iki süper gücün birarada yürüttüğü ilk insanlı uzay uçuşu olduğudan, Uzay Yarışı`nı sona erdiren olay olarak yorumlanmaktadır. İki ülkenin uzay alanındaki rekabetini sona erdirse de, Soğuk Savaş, ASTP`den sonra da devam etmiştir.
Kaynaklar
- ``Encyclopedia Astronautica`` [1]
- İngilizce Vikipedi