Yeri ve Nüfusu
Nur Dağları`nın (Amanos Dağları) güney ucunu oluşturan kısım ile güneye, Suriye`ye doğru uzanan Habib-i Neccar Dağı arasında yerleşmiştir. Nüfusu 145.000 civarıdır. Merkez ilçenin 22 belediyesi, 66 köyü vardır. Yakın ilçelerden Yayladağı ve Cilvegözü(Reyhanlı ilçesi) sınır kapıları Suriye`ye açılır.Nüfusun yarısından fazlası araplardan oluşur.Fazla göç almadığından dolayı kültürel yapısını hala korumaktadır.Tarih
Antakya civarının tarihi, şehrin kuruluşuna göre çok daha eskidir. Osmanlıca efsanevi bir el yazmasına göre Antakya dünyada kurulan ilk dört kentten biridir. Değişik kaynaklarda belirtildiği gibi, Tell-Açana höyüğündeki kazılar Kalkolitik Çağdan (İ.Ö.5000-4000) itibaren yörenin yerleşim için kullanıldığını göstermektedir. Anadolu`yu Filistin ve Suriye`ye bağlayan yol üzerinde, Mezopotamya`yı Doğu Akdeniz`e bağlayan noktalardan biri olması nedeniyle Hatay`ın eski bir yol güzergahı olduğu çok açıktır. Burası Hitit ve Eski Mısır İmparatorluklarının sınırlarını oluşturan bölgenin eşiğindeydi.Makedonyalı Büyük İskender`in doğuya doğru fetihlerini sürdürürken Pers Kralı Darius (Codomannus)`la yaptığı savaşlardan birinin İ.Ö.333 yılında Issus yakınlarında, bugünkü Payas İlçesinde, Pinarus nehri (bugünkü Deliçay) üzerinde gerçekleştirildiği düşünülmektedir. Bunun hemen ardından Gaugamela denilen yerdeki savaşta Büyük İskender`in ordusunun galip gelmesinden sonra İskender, Fenike topraklarını elde etmek amacıyla Asi (Orontes) boyunca güneye ilerledi. Suriye ve Mezopotamya bölgesi Makedonyalıların eline geçti. Ancak Büyük İskender`in M.Ö.323 yılında Babil`deyken ölmesinin ardından fethedilen topraklar İskender`in komutanları arasında bölündü. Suriye ve Mezopotamya bölgesi üzerindeki güç savaşı Seleucus Nicator`un lehine sonuçlandı(M.Ö.301). Öncelikle Seleucus Krallığının başkenti olarak, Akdeniz kenarında bir liman olduğundan Seleucia Pieria (bugünkü Samandağ) seçilmişti. Seleucus, yendiği rakibi Antigonus`un bugünkü Antakya`nın 5 km. kadar kuzeyindeki yönetim merkezi Antigonia`yı yıkarak halkını kendi adıyla kurduğu bu yeni başkente naklettirdi. Ancak Mezopotamya civarı ve güney Suriye`nin kontrol edilebilmesi açısından ve Seleucia`nın denizden gelecek saldırılara açık olması nedeniyle yeni bir kent, Antiocheia kuruldu.
Kent, yendiği rakibinin Antigonia`sıyla aynı yerde değildi, daha güneyde Silpius Dağı eteğinde ve Orontes (Asi) kenarında kuruldu (M.Ö.300). Antakya`nın Seleucus Krallığı`nın başkenti olması Seleucus Nicator`un ölümünden sonra oğlu Antiochus Soter(M.Ö.281-261) zamanında olmuştur.
Hatay`ın anavatan Türkiye`ye katılması öncesinde, 2 Eylül 1938 tarihinde 10 aylık bir süre varlığını sürdüren Hatay Devleti kuruldu. Toprakları, Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) belgelerinde İskenderun Sancağı olarak yer alan bölgeydi. 16 Haziran 1939`da TBMM`nde alınan kararla Türkiye ile Hatay Devleti arasındaki sınır çizgisi kaldırılarak geçersiz kılındı. 23 Temmuz 1939`da ise anavatana katılma, son Fransız kıtasının kışladan çıkmasıyla ve Fransız kıtasının da yeraldığı törenle kışlaya Türk bayrağı çekilmesiyle tamamlanmış oldu.
Antakya Müzesinden bir mozaik ``(© : Necati Alkan 2005)``
``Antakya, dünyanın ikinci en zengin mozaik müzesine sahiptir.``
Antakya Türkiyenin Kültür Başkentidir.
Antakya`nın Coğrafyası
Anadolu`nun güneyinde, Türkiye Cumhuriyeti`nin sınır vilayetlerinden biri olan Hatay ilinin yönetim merkezi Antakya, 36 10` kuzey enlemi ve 36 06` doğu boylamı ile yurdumuzun en güneyinde yer alan kent niteliğindeki yerleşme merkezidir.Akdeniz iklim bölgesinin doğu ucunda, kıyıdan 22 km. kadar içerde olar kentin denizden yüksekliği yaklaşık 80 m.dir. Kuzeyde Nur Dağları ile güneyde Kel Dağ (Cebel-i Akra) arasında kalan Aşağı Asi Vadisi`nin başlangıcında, Kel Dağı`nın kuzeydoğusunda, 440 m. rakımlı Habib-i Neccar Dağı`nın eteklerindedir. Kentin kuzeydoğusuna doğru gelişen ve Hatay çöküntü alanının ortasında yer alan Amik Ovası, zirai potansiyeli çok yüksek kalın bir alüvoyal toprak tabakası ile kaplı olup, aynı zamanda ilin en büyük toprak düzlüğünü oluşturur.
Başta Asi Nehri olmak üzere, Karasu ve Afrin Çayı ile beslenen Amik Ovası`nda, yakın zamanlara kadar Amik Gölü adı ile bilinen bir göl vardı. Ancak uzunluğu 16 km., genişliği 10 km. olan gölün ve göl çevresindeki bataklıklarla beraber 310 km2`yi bulan arazinin bir bölümünün kurutulması ile göl kayboldu. DSİ tarafından yürütülen ve 1955 yılında başlayıp 1980 yılında tamamlanmış olan kurutma işlemi sonucunda elde edilen zirai verimi yüksek topraklar çiftçilere dağıtılarak tarıma açılmıştır.
Antakya`nın ortasından geçen ve ovanın kurutulması çalışmaları sırasında nehir yatağının kentin içinden geçen kısmı ıslah edilerek düzgün bir kanal haline getirilmiş, Antik Çağ`ın Orontes`i olan günümüzün Asi Nehri`nin kaynağı, Lübnan Dağları`dır. Nur ve Keldağ arasında bir yatak oluşturan Asi Nehri`nin toplam uzunluğu 380 km. olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır.
Kuzey yönünde yaklaşık 30 km. boyunca Türkiye-Suriye sınırını oluşturacak şekilde akan Asi Nehri, topraklarımıza girdikten sonra batıya döner ve bugün hemen hemen tümü kurutulmuş olan Amik Gölü`nün ayağı Küçük Asi ile birleştikten sonra güneydoğu doğrultusuna yönelir ve yaklaşık 40 km. sonra Samandağ`ın güneyinde bir delta oluşturarak Akdeniz`e kavuşur. Antik çağda küçük tonajlı nehir gemilerinin seyrüseferine imkan veren ve Antakya`yı asırlar boyu Akdeniz`e bir su yolu ile bağlanmış olan Asi Nehri`nin bugün akıttığı ortalama su miktarı, kentin içinde 5.04 m3/sn.dir. Asi`nin Antakya içinden geçen ve bir kanal haline getirilmiş olan yatağı, yaklaşık 2 km. uzunluğunda ve 30-35 m. genişliğindedir.
Kentin kuzeydoğusunda, üzerinde Demir Kapı`nın yer aldığı, St. Piyer Kilisesi yakınından geçen ve bir sel yatağı niteliğinde olan Hacı Kürüş Deresi ile güneybatıdaki Hamşen Deresi (Memekli Köprü`nün altından ve kışlanın yanından geçen) Habib Neccar Dağı`ndan doğarak Asi`ye doğru akan iki önemli su yatağıdır.
XIX. yüzyıldan beri nehrin karşı tarafında, kuzeybatıdaki düzlüklerde kurulan yeni mahallelerle büyüyerek kendi mimari karakteri içinde gelişen Yeni Antakya`yı nehir ile Habib Neccar Dağı arasında kalan Eski Antakya`ya bağlayan dört köprüden üçü, bulundukları yer ve malzemeleri itibariyle tamamiyle yeni köprülerdir. İçlerinde en eskisi olan dördüncü köprü ise asırlarca yaya ve araç trafiğine hizmet etmiş olan eski köprünün bulunduğu yerde, modern malzeme kullanılarak inşa edilmiş, yeni bir köprüdür.
Amik Gölü`nün Asi Nehri aracılığı ile kurutulması projesi çerçevesinde, Asi`nin genişletilmesi ve yatağının taranması çalışmaları sırasında kentin Roma Çağı`ndan beri ayakta duran bu ünlü taş köprüsü (ki Diocletian zamanında yapıldığı tahmin edilir), 1972 yılında hunharca ve acımasızca yıkılarak yerine bugünkü betonarme köprü inşa edilmiştir.
Tepelerin zirvelerine tırmanarak kenti çepeçevre saran sur kalıntıları ve kalesiyle kentin adeta simgesi olan ve eteklerinde Antakya`nın kurulu olduğu Habib Neccar Dağı, kenti güneybatı-kuzeydoğu istikametinde sınırlayan bir dizi tepelerin oluşturduğu doğal bir engeldir.
Antik Çağdaki ismi Silpius olan Habib Neccar Dağı`nı da içine alan Keldağ sırası, altyapı serpantin ve gabro gibi yeşil renkli kütlelerin oluşturduğu, üst kısımlarda ise bazalt ve kalkerin hakim olduğu jeolojik bir yapıya sahiptir. Habib Neccar`ın kuzeybatı yamaçları, genç fayların dik basamaklar oluşturduğu parçalanmış, arızalı yüzeyler halindedir.
Antakya ve civarında Akdeniz iklim tipi egemendir. Bu nedenle kentte yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Ancak, kıyı şeridi ile dağların arka kısımları ve yükseltisi fazla olan yerler arasında iklim koşullarındaki bölgesel farklar nedeniyle Antakya`daki iklim koşulları kıyı şeridine kıyasla biraz farklılık gösterir. Bu nedenle sıcaklık, kıyılarda yüksek değerlerde kalır. Yazların, kıyı şeridine kıyasla daha serin geçmesinin bir nedeni de en sıcak ortalamaların kaydedildiği ayların aynı zamanda, Antakya`da rüzgarın en hızlı estiği ve en çok esme sayısına ulaştığı aylar oluşudur.
- Antakya`ya gidilince yenmesi gerekenler: peynirli künefe başta olmak üzere, biberli ya da katıklı ekmek, içli köfte, dürüm kebap ve mutlaka humus, bakla ezmesi, Sürki.
Bağlı Beldeler
AvsuyuÇekmece
Dursunlu
Ekinci
Gümüşgöze
Güzelburç
Harbiye
Karaali
Karlısu
Kuzeytepe
Küçükdalyan
Maşuklu
Narlıca
Odabaşı
Ovakent
Serinyol
Subaşı
Şenköy
Toygarlı
Turunçlu
Yeşilpınar
Bağlı Köyler
Açıkdere, Akçurun, Akçaova, Alaattin, Alahan, Alazı, Anayazı, Apaydın, Arpahan, Aşağıoba, Aşağıokçular, Bahçeköy, Balıklıdere, Ballıöz, Bitiren, Bostancık, Boşin, Bozhüyük, Bozlu, Büyükdalyan, Çardaklı, Çatbaşı, Çayır, Dağdüzü, Değirmenyolu, Demirköprü, Derince, Dikmece, Doğanköy, Döver, Gökçegöz, Güldüren, Güneysöğüt, Günyazı, Hanyolu, Hasanlı, Karşıyaka, Kesecik, Koçören, Kuruyer, Madenboyu, Mansurlu, Maraşboğazı, Melekli, Meydancık, Oğlakören, Orhanlı, Paşaköy, Saçaklı, Samankaya, Saraycık, Sinanlı, Sofular, Soğuksu, Suvatlı, Tahtaköprü, Tanışma, Turfanda, Uzunaliç, Üçgedik, Üzümdalı, Yaylacık, Yeşilova, Yoncakaya, Yukarıokçular, Zülüflühan, yakuplu,Linkler
- Antakya ile ilgili neredeyse her şey
- Hatay Valiliği websitesi
- Hatay Tarihi
- Antakya`da Arkeoloji
- Kutsal Yerler
- Antik Antakya Harita
- Antakya Müzesi
- Antakya Geyikleri (Antakya hakkında farklı konular)
``(Tarih kısmı bilgileri için, www.antakyarehberi.com`daki, Prof.Dr.Ataman DEMİR: ÇAÄLAR İÇİNDE ANTAKYA adlı kitabından alınmış tarih bölümü, Hatay Valiliği websitesi ve www.livius.org`dan yararlanılmıştır.)``