Türkçe`de Türk Dil Kurumu`na göre “Amerikan” sözünün iki anlamı bulunmaktadır:
- (isim) Amerikalı.
- (sıfat) Amerika`ya özgü, Amerika ile ilgili olan.
“Amerikalı” sözcüğüne baktığımızda da “Amerika Birleşik Devletleri halkından olan kimse” olarak tanımlandığını görürüz.
İngilizce`de "American" sözcüğü genel olarak “Amerika Birleşik Devletleri ile ilgili olan” anlamında kullanılmaktadır. Örneğin: “Elvis Presley was an American singer” yani “Elvis Presley Amerikalı bir şarkıcıydı.” Özellikle Amerika kıtasındaki İngilizce konuşmayan ülkelerde “Amerikan” sözcüğünün anlamının doğru olarak kullanılmadığını öne süren bazı karşı çıkmalar bulunmaktadır. Sözcüğün bu kullanılışı Latince Totum pro parte olarak değerlendirilir.
Yine de günlük kullanım dışında Amerika Birleşik Devletleri`nde bile “American" sözcüğü “Amerika kıtası ile ilgili” anlamında da kullanılmaktadır. Örneğin : “The ancient American civilizations of the pre-Columbian period were advanced in Mathematics and Astronomy” yani “Kolomb öncesi dönemin eski Amerikan medeniyetleri matematik ve astronomi alanlarında ileriydiler.”
İspanyolca`da da "americano/americana" sözcüğü iki anlamda kullanılmaktadır:
- Geleneksel olarak “Amerika” kıtasındaki halklardan olanlar için
- Özellikle İngilizce`nin etkisiyle gelişen ikinci bir anlam ile Amerika Birleşik Devletleri halkından olanlar için.
Bu farklı iki kullanım nedeniyle ve ``totum pro parte`` kullanımın doğal sonucu olarak şu noktalar karşıt görüşlerin çatışmasına neden olmaktadır:
- Amerika kıtasında bulunan ve dili İngilizce olmayıp Latin kökenli diller olan İspanyolca ve Portekizce olan ülkeler topluluğuna “Latin Amerika” denilmesi.
- Amerika kıtasının yapısı :
- Tek bir Amerika kıtasının varlığı
- Kuzey Amerika, Orta Amerika ve Güney Amerika gibi üç bölümden oluşan “Amerikalar”ın varlığı.
Bu konuda Amerika Birleşik Devletleri`nden olanların, Avrupalıların ve Amerika kıtasında İspanyolca ile Portekizce konuşulan ülkeden olanların hepsi tarihsel, coğrafi ve politik nedenlerden ötürü farklı görüşlere sahiptir.
“Amerika”, Avrupalılar tarafından keşfedildikten sonra “Yeni Dünya” diye adlandırılan kıtaya yine Avrupalılar tarafından verilen, ve Amerika kıtasındaki, özellikle Avrupa kıtasından gelen ve Avrupa kültürü ile etnik yapısını taşıyan çoğunluk tarafından kabul edilmiş isimdir. Öte yandan, bu kıtanın en az “Eski Dünya”daki kıtalar kadar eski olduğunu ileri süren yerli halklar, milliyetçi bazı gruplar ve Amerika kıtasındaki solcular tarafından da kabul edilmeyen bir isimdir. Tarih boyunca birçok değişik şekilde adlandırılan kıtanın adlandırılması üzerine hala farklı gruplar tarafından farklı görüşler öne sürülmektedir.
Amerika kıtasının adının tarihçesi
Amerika sözcüğünün nereden türetildiği konusunda değişik teoriler vardır. Bu teoriler arasında en yaygın olarak kabul gören teoriye göre 1500`lü yılların başında yaptığı iki yolculuk sonucu Güney Amerika`nın doğu sahillerine ve Karayiplere ulaşan İtalyan denizci ve haritacı Amerigo Vespucci`nin isminin Latince söylenişinden “Americus Vespucius”, Alman haritacı Martin Waldseemüller tarafından türetildiğidir.1507 yılında Batlamyus`un "Kozmografya" eserinin Latince güncellemesi üzerine çalışan Martin Waldseemüller, Vespucci`nin mektuplarından birinde "Mundus Novus" adını verdiği "Yeni Dünya"yı keşfettiğini okuyunca , "Cosmographiae Introductio"da Amerika ("America") ismini önerir.
Her ne kadar, Waldseemüller`in çalışmasının dağılmasıyla "Amerika" terimi popülerlik kazandıysa da, Vespucci`nin yazılarındaki tutarsızlıklar birçok İspanyol ve Portekizlinin eleştirisine sebep oldu. Bu eleştiriler Vespucci`nin diğer denizcilerin keşiflerini kendisininmiş gibi gösterdiğini söylüyor dolayısıyla da "Yeni Dünya" fikrine şüpheyle bakıyordu. Yine de Avrupa`nın diğer ülkelerinde "yeni dünya" için "Amerika" ve orada yaşayanlar için de "Amerikalı" adı kullanımı yaygınlaşıyordu. Ancak İspanya ve Portekiz`de resmi terim Doğu Hint Adaları idi.
Waldseemüller "Amerika" adını kullandığında somut olarak Kristof Kolomb ve diğer kaşifler tarafından keşfedilen Antilleri ve Güney Amerika`nın kuzeydoğu sahillerini kastediyordu.
"Amerika" adı ilk defa Batı yarımküredeki kıtanın tamamını adlandırmak için 1538 yılında Gerardus Mercator tarafından bir harita üzerinde kullanılmıştır.
İkinci bir teori "Amerika" adının 1497 yılında John Cabot`nun yolculuğunu finanse eden İngiltere`nin Bristol şehrinden Richard Amerike`nin adından türetildiğidir. Cabot, anakaraya ayak basan ilk Batı Avrupalı olmuştur.
Bir başka teori de bu adın Nikaragua`daki "Amerrique" bölgesinin adından geldiğidir.
1500`lü yıllardan başlayarak "Amerikan" (``American``) sözcüğü Avrupalılar tarafından Yeni Dünya`nın yerli halklarını anlatmak için kullanıldı. Bu kullanım giderek o kıtaya yeni yerleşen Avrupalıları ve onların soyundan gelenleri de anlatmak için kullanılmaya beşlandı.
1776 yılında Bağımsızlık Bildirgesiyle birlikte "Amerika Birleşik Devletleri" ("The United States of America") adı altında yeni bir devlet kuruldu. Bu bildirgede yalnızca "America" ("Amerika") sözcüğü kullanılmış ve "United States" ("Birleşik Devletler") sözcüğü kullanılmamıştır.
18. yüzyılının sonlarından itibaren "American" ("Amerikan") sözcüğü hem tarihsel olan kıta ile ilgili anlamında hem de Amerika Birleşik Devletleri ile ilgili anlamında kullanılmıştır.
Anlam üzerindeki anlaşmazlıklar
"American" ("Amerikan") sözcüğünün Amerika Birleşik Devletleri yurttaşlarını tanımlamak için kullanılmasına özellikle Latin Amerikalılar karşı çıkmaktadır. H.L. Mencken "Names for Americans" - American Speech c.22 s.4 1947 Aralık s. 241–256 (İngilizce). 1700`lü yılların sonunda İngilizce`de, ilk olarak Yeni Dünya`yı oluşturan topraklara verilen bu ad, anlam kaymasına uğrayarak Amerika Birleşik Devletleri için kullanılmaya başlanmıştır.Politik ve kültürel görüşler
İspanya
İspanya`da Batı yarımkürede yaşamış olan ve artık İspanya`da yaşayanlara "americanos" denmektedir. Real Academia Espaí±ola (İspanyol Kraliyet Akademisi) tarafından basılan "``Diccionario de la Lengua Espaí±ola``" (İspanyolca Dili`nin Sözlüğü) "americano" sözcüğünün anlamlarından birisi olarak "``estadounidense``" ("``Birleşik Devletli``") sözcüğünü vererek bunu "Birleşik Devletler`den gelen ya da Birleşik Devletler ile ilgili" olarak tanımlamaktadır. Günümüzde Güney Amerika`daki ülkelerden gelenler için daha çok "sudamericanos" ("Güney Amerikalı") sözcüğünün kullanılmasında ısrar edilmektedir.Kaynakça
- kaynak wiki | url=http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Use_of_the_word_American&oldid=74469599 | tarih=8 Eylül 2006 | dil=İngilizce | madde=Use of the word American
- kaynak wiki | url=http://es.wikipedia.org/w/index.php?title=El_uso_de_la_palabra_americana/o&oldid=4628191 | tarih=8 Eylül 2006 | dil=İspanyolca | madde=El uso de la palabra americana/o