Ali Nutki Dede
Kısaca: ALÎ NUTKÎ DEDE (1762 - 1804)YENÎKAPI Mevlevîhanesi şeyhlerinden Kütahyalı Ebu Bekir Dede Efen-di'nin büyük oğlu olan Ali Nutkî Dede, 27 Temmuz 1762 (Hicrî: 1176 yıl Muharreminim 5. günü) tarihinde istanbul'da mevlevîhane civarındaki evlerinde doğmuştur. Dedesi Halveti şeyhlerinden Ahmed Efendi'dir, Ali Nutkî Dede'nin diğer kardeşleri Nasır Dede ve Künhî Dede'dir. ...devamı ☟
On dört yaşında iken babası ölünce Mevlevihane'nin şeyhliğine tayin olunmuştur. (Miladi: 1775 - Hicri 1189) Dini musikimize ait bilgilerinin tam ve kuvvetli olduğunda şüphe bulunmayan Ali Nutki Dede'nin kendi el yazması ile meydana getirdiği ve (Defter-i Dervişan) adım taşıyan mecmuada şeyhliği sırasında kendisine ve dergaha kapılanan (can) lara ait kayıtlar bulunmaktadır. Buradaki isimler arasında Türk mu-sikisinin en kudretli bestekarlanndan Hammamizade İsmail Dede Efendi'nin ve Türk Divan edebiyatının büyük şairi Şeyh Galib'in isimlerine rastlanılmaktadır.
Nutki mahlasıyla bazı şiirler yazmış olan Ali Nutki Dede'ye babası tarafın-dan (Memiş) mahlasının verilmiş olduğu ve bu mahlas ile de bazı şiirler yazdığı Mehmed Ziya'nın Yenikapı Mevlevihanesi adlı eserinde kayıtlıdır.
Dini Türk musikisinin Mevlevi musikisine ait bölümünün en güzel örnek-lerinden olan Şevkııtarab Ayin-i Şerif için çeşitli söylentiler vardır, şöyle ki: Bu eseri Ali Nutki Dede'nin bestelediği ve dervişi ve öğrencisi olan ismail Dede Efendi'ye hediye ettiği söylendiği gibi, Sadettin Nüzhet Ergun, şöyle yazıyor:
(... Yukarıda Ali Nutki Dede namına tespit ettiğimiz "şevkutarab" ayininin de Dede'ye ait olması ve bu eseri şeyhine bağışlamış bulunması ihtimal dahilindedir; Nitekim "Bestenigar" ayininden bahsederken bizzat kendisi yedi ayin vücuda getirdiğim söylemektedir.İsmail Dede'nin bestelediği ayinler Şevkutarab ayin ile yedi adet olmaktadır. Yenikapı Mevlevihanesi eski ayin mecmuasındaki Şevkutarab ayininin güftesimn altma ismail Dede'nin yazdığı not kanaatimizce bu büyük ve çok kudretli bestekarımızın şeyhine karşı duyduğu sonsuz hürmet ve saygının, ayrıca dervişliğinin hudutsuz alçakgönüllülüğünün mahsulüdür.
"Şeyhim, azizim Yenikapı şeyhi Ali Efendi hazretlerinin rey ve tedbiri ve her bir nağmede tarifi munzam olduğundan halen okunan bestede medhalim yoktur. Hal-i hayatlarında tenbihleri mucibince, kendi isimlerim ihva ve balasına, bu fakirin ismim tahrir buyurup, fakiri ala-tariki'l hediye ihsan buyurdular. El-fakir Derviş ismail"
Kardeşleri Nasır Abdülbaki Dede ve Abdürrahim Künhi Dede'lerin yetişmelerinde de büyük rolü olan Ali Nutki Dede, otuz yıl süre ile Yenikapı Mevlevihanesi şeyhliğinde bulunduktan sonra Miladi: 1804 yılı Ağustos ayında (Hicri:1219 yılı cemaziyelevvelinde) kırk üç yaşında iken ölmüş ve dergahın mezarlığına gömülmüştür. Süruri'nin ölümüne düşürdüğü tarih mısra'ı: "Kevser safası eyledi Seyyid Ali Dede (1219)" şeklindedir.
Ali Nutki Dede'nin iyi bir hattat olduğu, kopya ettiği bir Divan-ı Neşa-ti'den anlaşılmaktadır. Bu eser Süleymaniye Kütüphanesi Nafiz Paşa yazmaları 942'de bulunmaktadır.
Kaynak :
İbnülemin Mahmud Kemal İNAL, Hoş Sada, İstanbul, 1958 Mehmed Nazmi Özalp, Türk Musikisi Tarihi (Derleme), TRT Müz.Dai.Bşk. Yay., Ankara, 1989
Bu konuda henüz görüş yok.