Türkçe Bilgi: Alacakaya

Bileşik kelime olması itibariyle Alacakaya karışık renkli kaya anlamını ifade etmektedir.İlçemizde de zengin krom ve mermer rezervleri mevcut bulunduğundan bu isim İlçe olunurken gözönüne alınarak verilmiştir.

AlacakayaCOĞRAFİ KONUM :

Alacakaya ,Doğu Anadolu Bölgesinde Doğu Torosların batı kesiminde Elazığ ili hudutları içindedir.Doğusunda Arıcak,batısında Maden,güneyinde Ergani ve Dicle,kuzeyinde ise Palu ilçeleri yer almaktadır.Deniz seviyesinden yüksekliği 1150 m olup, yüzölçümü 318 km2 dir.İlçe merkezi bir tepe üzerine kurulmuştur.Alacakaya genel olarak ,dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir.Karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgededir.Kışları karlı ve soğuk, yazları kurak ve sıcak geçer.Sıcaklık ortalaması Ocak ayı itibariyle 0 – 2 derece, Temmuz ayı itibariyle de 30 – 35 derecedir.İlçeye hakim rüzgarın yönü kuzey batıdır.

TOPRAK VE BİTKİ ÖRTÜSÜ :

Alacakaya dik meyilde orta derin, erozyonlu bir toprak yapısına sahiptir.Toprak derinliği azdır.Bu nedenle de bitki örtüsü bakımından zayıftır.Yer yer küçük çaplı koruluklar gözükse de , bunu ilçe yüzölçümü ile kıyasladığımız zaman pek fazla bir yekün tutmadığı görülmektedir.Bundan başka çay ve dere yataklarının kenarlarında söğüt ve kavaklıklar görülmektedir.Alacakaya’nın dağ ve tepeleri bahar yağmurlarının yağmasıyla yeşillenen, yaz aylarında da yağmurların kesilmesi ile kuruyan bozkırlarla örtülüdür.19 ncu yüzyılın başlarında Maden’deki bakır cevherinin odundan elde edilen ısı ile eritilmesi sonucu, yöredeki ormanlar acımasızca tüketilmiştir.

Alacakaya şelaleTARİHİ :

Bölgede Türk hakimiyeti Selçuklular devrinde başlar.1071 Malazgirt Savaşından sonra Harput ile birlikte bölgemiz de sırasıyla Çubuk Oğulları, Artuk Oğulları,Anadolu Selçukluları, Dulkadir Oğulları, Akkoyunlar ve Safavilerin idaresine girmiştir.Harput ve havalisi Çaldıran Savaşı ile Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.Sultan Selim Han’ın tahtına bağlılık ve itaatlerini bildiren İran Hükümdarlarına karşı Osmanlıların yanında yer alan Uç Beylerinden Cimşit Bey, Osmanlı yöneticilerinin güven ve beğenisini kazandığından, buna karşılık Sultan da kendisine büyük yardımlarda bulundu.Cimşit Bet sağlığında beyliğini oğluna devretti.Cimşit Bey’in ölümünden sonra da oğlunun beyliğinin onaylandığına dair Sultanlık Fermanı verildi.O döneme ait birçok fermanın olduğundan bahsedilmektedir.

Alacakaya

İlçe Merkezinin bugünkü yerinin tarihçesi yörede çıkarılan krom cevherinin tarihçesi ile başlamaktadır.Maden ilçesindeki bakır cevherinin odundan elde edilen ısıyla eritildiği dönemlerde Guleman Köyü halkından biri Ergani Bakır işletmesi’ne hayvanı ile odun taşırken gece hayvanın yükünü dengeleştirmek için yerden tesadüfen aldığı bir taşı kullanır ve yoluna devam eder.sabahın erken saatinde Ergani Bakır İşletmesi’ne varır.Hayvanın yükünü indirirken artık işine yaramayan taşı bir kenara atar.Tesadüfen o sırada oradan geçen Maden Yüksek Mühendisi Abdullah Hüsrev Bey vatandaştan bu taşı nerede bulduğunu sorar ve yerini öğrenir.Köylü ile birlikte Guleman Köyü yakınındaki Saisi mıntıkasına gelir.Buradan topladığı taş parçalarıyla birlikte Maden’e döner.Yapılan incelemeler sonucunda Guleman yöresinde zengin krom yataklarının olduğu , sonradan GÜLUMAN soyadını alan Abdullah Hüsrev Bey tarafından 1935 yılında bulunmuş oluyor.Bölgede bulunan bu krom cevherinin işletilmesine 1936 yılında başlanmıştır.Bugünkü İlçe merkezinin bulunduğu yerde Şarkkromları T.A.Ş. kurularak maden çıkarılmaya başlanmış, 1939 yılında da Müessese haline dönüştürülerek Etibank Mahdut Mesuliyetli Şarkkromları İşletmesi Müessesesi adıyla faaliyet göstermeye devam etmiştir.Müessese, idari binalarının yanında idari ve teknik kadrolarda çalışan personelinin barınması için konut ve sosyal tesisler yapmıştır.Krom çıkarılması ve iş yerlerine gidiş geliş yollarının yapılması için çok sayıda insan gücüne ihtiyaç duyulması sebebiyle çevre köy ve ilçelerden yöreye büyük oranda işçi akını oluşarak zamanla Etibank tesislerinin civarında sağlıksız bir yapılaşma ile bir yerleşim birimi oluşmuştur.1987 yılında bugünkü ilçe merkezine 2 km uzaklıktaki Guleman köyü ile birleştirilerek Maden İlçesine bağlı Alacakaya adıyla belde Belediyeliği oluşmuştur.Yapılan ilk Belediye seçimleri sonucunda Dt.Cimşit DEMİR Alacakaya Beldesinin Belediye Başkanı seçilmiştir. 20 Mayıs 1990 gün ve 20525 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3644 sayılı kanunla da Alacakaya adı ile ilçe statüsüne kavuşmuştur.

KROMUN ALACAKAYA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ :

1.Göç Olayı ve Nüfusa Etkisi :

Krom cevherinin yörede bulunuşu ve işletmeye açılması sebebiyle Guleman Köyünün 2 km işletme merkezine çevre köy ve ilçelerden büyük çapta bir iş gücü akımı oluşmuş, yörede yeni bir yerleşim birimi oluşarak nüfus artışı oluşmuştur.Neticede yöreye hareketlilik ,canlılık kazandırmıştır.Guleman Köyü’ne bağlı Site mahallesi adıyla bir mahalle oluşmuştur.

2.Ulaşıma Etkisi :

Krom cevherinin işletilmesine başlanmadan önce Guleman ve civarındaki köylerin o dönemde İlçe merkezi olan Maden ile sağlıklı bir ulaşımı yok iken, kromun işletilmesine başlamasından sonra İşletme merkezinden İlçe merkezi ve köylere sağlıklı bir ulaşımın yapılmasını sağlayarak yörenin dışa açılmasını sağlamıştır.

3.İstihdam Yönünden Etkisi :

Yöre arazisi tarıma elverişli olmadığından, kromun işletilmeye açılması ile ortaya çıkan insan gücü ihtiyacı nedeniyle, insanların potansiyelini işletme istihdam etmiştir.Alcakaya halkının % 80 i geçimini Etibank’ta çalışarak ve buradan emekli olarak sağlamaktadır.

4.Ekonomik Etkisi :

Bölgede kromun işletilmeye açılması ile çok sayıda insan gücü istihdam edildiğinden, bölge diğer taraftan da bir tüketim merkezi haline gelmiştir.Bu ihtiyaçların karşılanması için ticaret merkezleri açılarak ekonomik bir kalkınma sağlanmıştır.

5.Konut İhtiyacına Etkisi :

Etibank çalıştırdığı teknik ve idari personel ve işçinin konut ihtiyacını karşılamak için 165 adet lojman, 42 yataklı misafirhane, 300 kişilik sinema salonu, 500 yataklı işçi pansiyonu,memur ve işçi lokalleri gibi tesisler yapmıştır.yapılan bu tesislerden etkilenerek son zamanlarda ilçe merkezi ve köylerde sağlıklı konutlar yapılmaya başlanmıştır.

6.Eğitime Etkisi :

Etibank çalışanlarına uyguladığı eğitime teşvik primi ve okuma yazma bilmeyen personel için açtığı okuma yazma kursları sayesinde yöredeki insanların çocuklarının okula gitmesine ve okur yazarlık oranının artmasına büyük ölçüde katkı sağlamıştır.Son yıllarda da atıl haldeki binalarını Hazineye devrederek İlçedeki Ortaokul ve Lisenin açılmasına imkan sağlamıştır.

ALACAKAYA’DA KROM :

Bölgede İlk üretim faaliyetleri Alacakaya ilçesi sınırlarındaki Gölalan mevkiinde başlamış, daha sonra sekiz ayrı bölgede toplam 6.000 hektarlık bir alana yayılmıştır.Gölalan mevkiindeki krom oluşumu , dünyada örneğine rastlanmamış yüksek kalitesi , rezervi ve sadecede Alacakaya bölgesinde rastlanan pembe renkli kristallenmesi ile dünya literatürüne geçmiştir.Bu kristallenmeye , guleman Köyünden esinlenerek “Gulemanit” adı verilmiştir.

MERMER :

Alacakaya’nın en önemli yer altı zenginliklerinden biri de mermerdir.İlçenin Jeolojik yapısı incelendiğinde Alacakaya’da zengin mermer yataklarının olduğu anlaşılmaktadır.Bunlardan Elazığ Vişnesi olarak yurt içinde ve yurt dışında adını duyuran mermer ilçe merkezine 2 km uzaklıktaki Gölalan mıntıkasından çıkarılmaktadır.Bu sahada Alacakaya mermer, Ünallar Mermercilik , Gölalan Mermer ve Hedef Mermer şirketleri halen faaliyet sürdürmektedir.Petrol Yeşili olarak adını duyuran mermer de ilçe merkezine 500 m.uzaklıktaki sahadan çıkarılmaktadır.Bu sahada da Guleman Mermer Şirketi faaliyet göstermektedir.

Alackaya’da halen ruhsatı çıkarılıp işletmeye açılan sahalarda tespit edilen mermer rezervi 910 bin tondur.Yıllık üretim 25 bin ton civarındadır.Alacakaya’da çıkarılan Mermerin özelliği tektonik breş olması, iyi cila alması ve kolay işlenmesidir.Bu özelliklerinden ötürü dekorasyon alanında çok tercih edilen bir mermer olmaktadır.Alacaka’da üretilen mermerin % 40’ı yurt dışına, % 60’ı da iç piyasaya gönderilmektedir.Bu nedenle bölge ve yurt ekonomisine önemli bir katkı sağlamaktadır.

Alacakaya

Alacakaya Haritası

İlgili konular

Gürçubuk, Alacakaya

Bakladamlar, Alacakaya

Halkalı, Alacakaya

Kayranlı, Alacakaya

Çataklı, Alacakaya

Çanakça, Alacakaya

Halkalı

Aslan Kütükçü