Coğrafi Koordinatları
Enlem: 38°24` Kuzey, Boylam: 31°51` DoğuKuruluşu
Kuruluş tarihi henüz yeterince çalışılmamıştır. Fakat Prof. Dr. Faruk Sümer`in ``Oğuzlar`` adlı eserinde kaydettiğine göre yöreye XVII. yüzyılın ilk yarısında Oğuzların Alayuntlu boyununyerleştiği anlaşılmaktadır.Başbakanlık Osmanlı Arşivi 1846 tarihli bir belgeye göre 2 çobanı ve 25 vergi mükellefi olduğu tespit edilmiştir.
İlk adı yöresel ağızla “Çavışcı” olarak telaffuz edilen “Çavuşçu Köy”dur. Bu isim, köyün 1972`de belediyelik olmasından sonra “Çavuşçugöl” olarak değiştirilmiştir.
Tombaktepe, kasaba merkezindeki höyük ve Sarayaltı, kuzeyde Küçük höyük ve Kurugöl kasabanın eski yerleşimlere sahne olduğunu gösteren ören yerleridir.
Kasabada bazı evlerin duvarlarında ve avlularında mermer sütun başlıkları, küpler, eski dö-nemlere ait resimli ve yazılı kayalar mevcuttur.
Açık Ilıca ve Molla Osman Yaylası
Çavuşçu Gölü`nün güney tarafında ve kasabaya 5 km kadar uzaklıkta güneyden kuzeye doğru uzanan alivyum tabakası ile örtülü bir kırık (fay) üzerinde bulunan, halk tarafından da ``"Açık Ilıca"`` olarak adlandırılan sıcak su kaynağı (büyük ve küçük ılıca suyu olarak ikiye ayrılır) sazlıklar arasından Çavuşçu Gölü`ne dökülmektedir. Ilıca`nın su sıcaklığı 30 ºC, debisi ise 10,5 lt/sn.dir.Chput adındaki Avrupalı tarihçinin eserinde Ilgın kaplıcası ile Açık ılıca suyunun aynı membaya tabii olduğu, ayrıca Çavuşçu Gölü`nün içindeki ada da aynı suyun mevcut olduğu kayıtlıdır.
Açık Ilıca Dağı kenarında halk arasında Açık Ilıca veya Yörükler olarak anılan, Molla Osman adlı bir kimse tarafından (torunları İbicanlar adıyla halen aynı yerleşim biriminde ikamet etmektedir) kurulduğu için resmi kayıtlara Molla Osman Yaylası adıyla tescil edilmiş bir mezraa bulunmaktadır.
Günümüzdeki durumu
Çoğunluğu iki katlı, kerpiç yapılı, çatılı evlerde yaşayan kasaba halkının geçim kaynağı tarım, hayvancılık ve balık avcılığıdır. Kasaba 28/09/1968 tarihinde 3 mahalleye ayrılmıştır: Yeşilyurt, Şenyurt ve Babaküstü.Çavuşçugöl Su Ürünleri Kooperatifi balıkçılıkla ilgili çalışmaları organize etmektedir. 40.000 dekar arazinin 17.000 dekarında toplulaştırma ve düzleme çalışmaları yapılmıştır. DSİ`nin açtığı 19 adet dalgıç pompa ile de sulu tarım yapılarak şeker pancarı üretilmektedir.
Üç köy boğası bulunan kasabada 600 büyükbaş süt inekçiliği, 400 kadar büyükbaş et üretimi amaçlı besicilik yapılmakta ve 500 kadar da küçükbaş hayvan bulunmaktadır. 100 traktör, 2 kamyon, belediyenin 3 otobüsü, 6 saman ve balya makinesi ve 300 telefon abonesi vardır.
Okuma oranı yüksek olan kasabada, birinci kademesi 5 derslikli, iki lojmanlı ve iki öğretmenli ilköğretim okulunun ikinci kademesi, kasabanın doğu kısmındaki 4 derslikli ayrı bir binada olup 6 öğretmeni bulunmaktadır.
İki camii, üç din görevlisi ve iki cami lojmanı vardır. Zaman zaman işler hale gelse de bir türlü düzenli çalıştılamamış, şu anda herhangi bir personeli olmayan bir Sağlık Ocağı mevcuttur.
Tarım Kredi Kooperatifi 3, Sulama Kooperatifi 1, PTT 1, MEDAŞ 1 ve Çiftçi Malları Koruma Başkanlığı 1 personelle hizmet vermektedir. Belediyeye ait Halk Kütüphanesi, fırın, kasap vb. 12 adet dükkan vardır. Ayrıca kasabada 2 demir doğrama atölyesi, 1 selektör binası, 1 petrol istasyonu ve 1 un değirmeni bulunmaktadır. Toprak Mahsulleri Ofis binası, tren istasyonu, pancar kantarı ve belediye çocuk parkı da vardır. Ne yazık ki TMO, TCDD istasyonu ve pancar kantarı artık faal değildir. Çarşamba günleri kasaba pazarı kurulur.
Doç. Dr. H. Ahmet ÖZDEMİR, Dr. Alaaddin TEKİN, Mühendis Muttalip GÖKTAŞ,Polis Memuru Hasan DUMAN, Avukat Semra ŞAHİN, Selahattin ŞAHİN, 30 civarında öğretmen ve 25`e yakın da emniyet görevlisi köyün yetiştirdiği kişilerden bazılarıdır. Kasabanın beşte ikisi (2/5) İzmir/Gümüşpala`da yaşamaktadır.
Enerji Bakanlığı tarafından Kurugöl mevkiinde 2.700 kalorili kömürden, akışkan yataklı bir termik santralin kurulması için yurdışı yatırım ortaklığına gidilmişse de yatırım ne yazık ki gerçekleştirilememiştir. Kasabanın Şarampoltepe mevkiinde yeni bir kömür yatağı bulunmuş, Ciner Grubu`na ihale edilmiş fakat henüz işletmeye açılmamıştır. Ömer Şen, Mustafa Metin ve Ahmet Kadıcı`nın Belediye Başkanlıkları döneminde yürüttüğü erozyona karşı ağaçlandırma çalışmalarının başarıya ulaşması belki kasabayı Türkiye`nin en az yağış alan yerlerinden birisi olmaktan çıkarır. Özellikle Dr. Vefa TANIR`ın Bakanlığı döneminde Ilgın Çavuşçugöl arasında ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmiştir. Ağaçlandırma çalışmaları, kasaba içindeki yollarda ve Çavuşçugöl civarında devam ettirilmektedir. Kanalizasyon çalışmaları, kilitli taş döşemesi, kaldırımlar, çevre düzenlemesi, mahalle yollarının asfaltlanması ve kantar yapımı çalışmaları devam etmektedir. Dumanlar,Kelhacılar,Hocalar, Kamalar,Kürtler,Mavuşlar,Calalar, Cüceler köyde bulunan bazı aile adlarıdır.
Deprem riski
Kasaba 1. bölge deprem kuşağı üzerinde bulunmaktada€r. İki fay hatta€ı mevcuttur. 1.fay hatta€ı Çiğil tarafnıdan gelip Kaplıca Dağı eteklerinden güneye Çavuşçugöl Kasabası`na doğru uzanmaktada€r. 2. fay hattı ise Sivri ve Tekne Dağlarının eteklerini takip ederek yine Çavuşçugöl Kasabasıa€ ve Haremi Linyit İşletmeleri`ne uzanmaktada€r.Ilgın-Argıthanı ve Çavuşçugöl çevresinde 1921-1946 yılları arasında büyüklüğü 5.2-5.5 arasında değişen üç deprem meydana gelmiştir. Kaya€ıtlara göre 1943 ya€ıla€ında meydana gelen depremde kasabada hasar tespit edilmia€ştir.
Uzmanlar, 1946 yılından günümüze bu büyüklüğe varan herhangi bir depremin olmamasının bu kesimdeki riski artırdığını belirtmektedirler.