Şehremini
1 . Osmanlı İmparatorluğunda Tanzimat'a kadar saray ve devlet yapılarının onarımına, haremin gider ve aylık işlerine bakmakla yükümlü kimse.2 . Şehremanetinin başında bulunan kimse, belediye başkanı.
Şehremininin yukarıdaki hizmetlerinden başka, sarayların vekilharçlığı, hastahane arabalarının tamiri, surre alayında lazım olan mühimmatın tedariki, enderunun bazı ihtiyaçlarının temini ve icabında bunların tamiri, nakliyat ambalajlarının yapılması gibi görevleri vardı. Ayrıca sarayın ve içoğlanlarının bazı ihtiyaçlarının alınması, hassa ve darüssaade ağası matbahına her sene verilmesi lazım gelen lüzumlu malzemelerin temini ve her sene eski saraya verilen bazı aletlerin tedariki gibi görevleri de bulunuyordu.
Fatih Kanunnamesi’ne göre, şehremini, teşrifatta defteremininden sonra ve reisülküttaptan önce gelirdi. Terfi ederse, defterdar olurdu. Genellikle divan-ı hümayun hocalarından seçilen şehreminlerinin muayyen maaşları vardı. On beşinci yüzyıl ortalarında yevmiyeleri yüz yirmi akçeydi.
Şehreminlerinin emrinde su nazırı, kireççibaşı, ambar müdürü, ambar katibi, sermimar ve tamirat müdürü gibi görevliler vardı. Şehremini dairesi sarayın birinci avlusunda, yani Bab-ı Hümayunla orta kapı arasındaki sahanın solunda bulunmaktaydı. Divan-ı Hümayun toplantılarında şehreminleri divana gelip diğer eminlerle beraber dışarda muayyen bir yerde otururlar, kendilerinden bir şey sorulacak veya bir emir verilecekse divana çağrılıp mütalaaları alınır ve icab eden tebligat yapılırdı.
On yedinci asrın ikinci yarısında, saray mühimmatı ve enderun hademeleriyle eski saray hademelerinin yiyecek ve içecekleri ve bazı tamirat ve inşaat için şehreminine senede 6900 kese akçe veriliyordu. On sekizinci asırda ise, şehremini maliyeden senede 850.000 kuruşluk bir tahsisat almaktaydı.
Zaman zaman resmi binaların inşa ve tamirlerinde şehreminiyle mimarbaşıların beraber çalışmaları aralarında ihtilafa sebep olurdu. Bu sebeple 1831 yılında her iki vazife, yani şehreminliğiyle mimarbaşılık birleştirilerek Ebniye-i Hassa Müdürlüğü ihdas edilmiş ve şehreminliği kaldırılmıştır.
Ebniye-i Hassa Müdürlüğü 1849 yılına kadar müstakil, bu tarihten 1856 yılına kadar da Ticaret ve Nafia Nezaretine bağlı olarak görevini yürüttü. Bu tarihten itibaren ise, şehrin temizliğini sağlamak ve güvenliğini korumak üzere kurulan şehremanetine bağlandı. Bu teşkilat başlangıçta, bir şehremininin başkanlığında iki yardımcıyla İstanbul halkının ve esnafının ileri gelenlerinden kurulu, karma bir şehir meclisinden meydana gelmekteydi. Sonradan bu kuruluşun şeklinde bazı değişiklikler yapıldı. 1867’de uygulanan teşkilat ve usullerle bugünkü belediyeciliğin ilk temelleri atılmış oldu. Devletin her şehir ve kasabasında; şehremaneti denilen belediye teşkilatı kuruldu. Nihayet Cumhuriyet devrinde kabul edilen bir kanunla şehremaneti tabiri kaldırıldı (1930).
