şarbon
Türkçe şarbon kelimesinin İngilizce karşılığı.n. anthrax, splenic fever
Tabii şartlar altında sıcak kanlı hayvanlardan beygir, sığır, koyun ve domuzlar arasında çok yaygın olarak görülebilir. Kanatlı hayvanlar ise inceleme yapmak için hastalandırılabilirler. Genç hayvanlar, ergin ve yaşlılardan hastalığa daha duyarlıdırlar. Açlık, yorgunluk, uzun yolculuk, fazla sıcak ve soğuk, iyi beslenememe, fena bakım, organik bozukluklar, şap hastalığı, iç parazitler ve diğer stress faktörleri hastalığın çıkış ve yayılışında önemli rol oynarlar. Hastalık rutubetli, bataklık ve sıcak bölgelerde diğer bölgelerden daha çok görülür. Önleyici tedbirler alınmazsa büyük kayıplara yol açar. Bacillus anthracis sporları toprakta, sularda ve mer’ada otlar üzerinde 50-60 sene canlı kalabilir ve bu yerler infeksiyon kaynağı olarak görev yaparlar.
Ölen hayvanların insanlar tarafından veya mer’ada bırakılarak yırtıcı kuşlar ve hayvanlar tarafından parçalanması ve kuşlar, yağmur ve sel sularıyla uzaklara, diğer mer’alara ve topraklara nakledilmesi buralara bulaşmasına sebep olur. Kan emici sinekler de hastalığı yayabilirler.
Şarbon insanlar arasında meslek hastalığı şeklinde görülür. Hayvanla meşgul köylülerde, dericilerde rastlanabilir.
Hastalık; hayvanlarda sendeleme, solunum güçlüğü, ayakta duramama, titreme ve halsizliklere sebep olur. Kısa sürede öldürür. Ölen hayvanlarda ölümden hemen önce ve sonra ağız, burun ve makattan kanlı bir akıntı gelir. Vücut ısısı artar. Hayvanlarda süt veriminde azalmaya, gebe olanlarda yavru atmaya sebep olur.
Basil, insanlarda deriden girerse, ortası siyah, çevresi cerahatli karakabarcık adı verilen çıbanı meydana getirir. Ölümden 2-3 saat sonra deri siyah bir renk alır.
Hastalık deri şarbonu ve iç organ şarbonu olarak ikiye ayrılır. İç organlarda barsak şarbonu ve akciğer şarbonu olur. Deride karakabarcık ve kötü ödeme sebep olur.
Karakabarcık (Habis Çıban): Derinin açık ve yüzeylerinde meydana gelir. Yüz, burun, el ve ayakta çıkar. Vücudun kapalı yerlerinde nadirdir. Hastalık başlarken bulaşma yerinde kaşınma ve yanma, pire ısırığı görünümünde kırmızı ufak bir nokta hasıl olur. Kabarır, büyür ve irinleşir, ortası çukurlaşır, içindeki sıvı bulanır, kahverengi olur. Çapı 6-9 cm’ye ulaşır. Hastalığın başlangıcında başağrısı, halsizlik ve iştahsızlık vardır. Hastalık sükunet bulunca ısı düşer, yaranın üzerindeki siyah kabuk kösele gibi sertleşir.
Habis ödem: Derinin bazı bölgelerinde boyun, göğüs, özellikle göz kapaklarında, ağız içi ve dilde meydana gelir. Mikrobun girdiği yerde hafif ve ağrısız bir kızarıklık görülür.
Mikrop, ağızda çoğalırsa kısa sürede boğaza ilerler ve öldürür.
Barsak şarbonu: Şarbonlu hayvan etini yiyen insanlarda görülür. Kırgınlık, halsizlik, başağrısı ve terleme meydana gelir. Bulantı, kusma, diyare ve karın ağrısıyla ısı yükselir. Bazan kanlı ishal görülür. Nabız hızlanır ve zayıfları 2-3 günde öldürür.
Akciğer şarbonu: Sporlu toz ve kılların solunması ile olur. Âni bir titremeyle 40-41°C’ye yükselen ateşle başlar. Şiddetli kusma vardır. Nabız zayıflar ve hızlanır. 2-3 günde öldürür.
Tedavi: Karakabarcıkta ilk tedavi şartı yaraya dokunmamaktır. Şarbon basilleri 42°C’nin üstünde üreyemez. Bundan faydalanmak için sıcak uygulama yapılabilir. Şarbon tedavisinde Penicillinden faydalanılmaktadır. Yalnız dozu yüksek olmalıdır. 10-15 milyon ünite Penicillin G (Kristalize penisilin) 6 saatlik aralarla damar içine verilmelidir. İkinci tercih edilecek ilaç Tetrasiklin grubu ilaçlardan birisi olup, 6 saat arayla 500 mg tavsiye edilmektedir. Bununla karakabarcık ve ödem şekilleri tedavi edilmekte ve mikrobun yayılması önlenmektedir. Hafif hastalarda sulfadiazinden de faydalanılabilir. Streptomycin de Penicillin ve Tetrasiklin kadar olmasa da etkilidir. Yukardakiler içinde en iyi tedavi şekli Penicillin ve Streptomycinin kombine olarak kullanılmasıdır. Günde 10-15 milyon ünite, Penicillin ve günde 1 gr Streptomycin kombine edilirse tatminkar sonuç alınabilir.
Korunma: Şarbon hayvanlardan insanlara geçen bulaşıcı bir hastalıktır. Korunma için öncelikle hayvan hastalığı ortadan kaldırılmalıdır. Hasta hayvanlar öldürülür ve cesetleri yakılır veya kireçli çukurlara gömülür. Çukurlar derin olmalıdır. Yüzeyde olursa şarbon sporları solucan ve böceklerle toprak yüzeyine taşınabilirler. Hayvan sürülerini şarbon sporları bulaşık olan otlaklardan uzaklaştırmalıdır. Buradaki otlar yakılmalıdır. Bulaşık ahır artıkları ve gübreler de yakılmalıdır. Şarbon sporları insanlara meslek ilgisi dışında yün ve deriden bulaşır. Kuşkulu maddeler yakılıp yok edilir. Hasta insanlarda kullanılan pansuman maddeleri yakılmalı ve madeni aletler strerilize edilmelidir.
Şarbon Nedir?
Şarbon Bacillus Anthracis adındaki sporlu bir bakterinin oluşturduğu infeksiyon hastalığıdır.Genel olarak koyun,keçi,sığır,manda,deve,ceylan gibi ot yiyen hayvanlarda görülmekte ise de enfekte olan bu hayvanlardan çeşitli yollarla insanlara bulaşabilen bir hastalıktır.Gelişmiş ülkelerde oldukça nadir olarak görülen şarbon hastalığı son zamanlarda biyolojik silah olarak kullanılma potansiyeli yüzünden en çok söz edilen hastalıklardan biri olmuştur.Nasıl Bulaşır?
Şarbon hastalığında bulaşma üç yolla olabilmektedir:
1.
Deri yolu ile
2.
Solunum yolu ile
3.
Mide-Barsak sistemi ile
Bacillus Anthracis bakterisinin sporları toprakta 50-60 yıl gibi uzun süreler yaşayabilir.Bulaşma ciltteki bir sıyrıktan girerek, sporların solunması ile veya enfekte hayvanların etlerini yiyerek oluşmaktadır.İnsandan insana doğrudan bulaşması mümkün değildir.
Belirtileri Nelerdir?
Deri Şarbonu:Tüm şarbon olgularının yaklaşık %95 i bu formda görülmektedir.Enfekte hayvanların deri, kıl, yün gibi ürünleri ile temas eden kişilerin ciltlerindeki sıyrık veya kesiklerden bulaşmaktadır.Bulaşma olduğunda ciltte sinek ısırmasına benzer küçük kaşıntılı bir kabarıklık oluşur.1-2 gün içerisinde ortası siyah, çevresi kabarık1-3 cm çapında bir kabarcık haline dönüşür.Çevre alanlardaki lenf bezlerinde şişme görülebilir.2-3 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşebilir.Tedavi edilmeyen vakaların ancak %20 sinde ölüm görülebilmektedir.Uygun antibiyotik tedavisi ile ölüm görülmesi çok enderdir.
Akciğer Şarbonu: Bakteri sporlarının solunum yolları ile alınmasını takip eden bir hafta içerisinde soğuk algınlığına benzer birtakım belirtilerle hastalık başlar.Ateş, yorgunluk, bitkinlik hali mevcuttur. Birkaç gün içerisinde soluk alıp vermede güçlükler başlar ve süratle hasta komaya girer ve ölür.
Gastrointestinal Şarbon (Barsak Şarbonu): Hasta hayvanların etlerinin yenmesi ile barsak sisteminde iltihap oluşturur.Mide bulantısı, iştah kaybı, kusma, kanlı ishal oluşur. Karın ağrısı ve ateş vardır.Olguların %25-60 ın da hastalık ölümlesonuçlanmaktadır.
Korunma Yolları:
Hayvanlar mutlaka aşılanmalıdır.Hastalıktan ölen hayvanlar yenilmemeli, deri, yün vb ürünleri kullanılmamalıdır. Pişmemiş et yemekten kaçınılmalıdır. Son zamanlarda insanlarda kullanılmak üzere bir aşısı geliştirilmiş ve aşının etkinliğinin %93 olduğu rapor edilmiştir. Hayvanlar için geliştirilmiş şarbon aşıları insanlarda kullanılamaz.
Tanı Yöntemleri:
Tanı deri lezyonlarından, gaitadan veya solunum yolu salgılarından bakterinin görülmesi ve izole edilmesi ile konur.Ayrıca kanda özel antikorlar ölçülerek de tanı konulabilir.
Tedavi: Tedavi erken dönemde yapılacak etkili antibiyotiklerle yapılmaktadır.
misafir - 8 yıl önce