Ses düzeni bakımından öz Türkçe sözcüklerde görülen başlıca özellikler şunlardır:
*1.Türkçe sözcüklerde ilk heceden sonraki hecelerde "o" ve "ö" ünlüleri bulunmaz: Doktor, horoz, motor, balon, maydanoz, koro, sigorta, kozmopolit gibi sözcükler öz Türkçe değildir.
*2.Türkçe sözcüklerde "f,h,j" sesleri yoktur. Ancak yansıma sözcükleri bu kuralın dışındadır.
- J=Jandarma, jilet, jokey, baraj gibi. Öte yandan j ile başlayan sözcükleri dil kendine benzetir: candarma, cokey, baraş gibi.
- F=Fiil, fayda, faal, fakir, fasıl, misafir, insaf, saf, final gibi.
- H=Hafta, haber, hüküm, hasır, hisar gibi.
Öte yandan, Türkçede f ve h harfleri yalnızca ünlemlerde ve ses taklidine dayanan sözcüklerde görülür: of, oh, fısıltı, fısır fısır, hışır hışır, hışırtı, hırıltı, fokurdamak, fıkırdamak öz Türkçedir. Bazı Türkçe sözcüklerdeki f ler de aslında v dir: övke-öfke, yuvka-yufka, uvak-ufak gibi.
*3.Türkçe sözcüklerin başında c,ğ,l,m,n,r,v,z sesleri yansıma dışında bulunmaz.
Vazo, vakum, vize, zil, nane, can, cahil, cebir, mavi, rapor, vasıf, ruh, vezin, rosto, renk, rezil, lamba, lazım, leğen. Bu sözcüklerden bazılarını dil kendine uydurmaya çalışır: ileğen, ilimon, irezil, ilazım gibi.
Yansıma olan durumlar: mırıltı, miyav, melemek, mışmak, mışıl mışıl, ninni, vınlamak, vızır vızır gibi sözcükler öz Türkçedir.
4.Türkçede sözcük sonunda b,c,d,g ünsüzleri bulunmaz: kitab, hesab, tac gibi sözcükler yabancı kökenlidir. Dil bunları kendine uydurur: kitap, hesap, taç gibi.
5.Türkçe sözcüklerde sona gelen p,ç,t,k ünsüzleri iki ünlü arasında kalınca yumuşarlar. sevinç-sevinci, yurt-yurdu, tat-tadı, genç-genci, dolap-dolabı, çocuk-çocuğu. Ancak tek heceli sözcükler yumuşamaz: top-topu, ip-ipi, ek-eki, aç-açık, süt-sütü, iç-içim gibi. Bunun dışında çok heceli yumuşamayan sözcük varsa büyük olasılıkla o Türkçe değildir: sepet-sepeti, (kaset-kasedi kendine uyumlandırmış)
6.Türkçe sözcüklerde bir hecede iki ünlü yan yana gelmez: Kuaför, Kaos, Saat, ait, aile ziraat, matbaa, arkeolog, fuar, realizm gibi sözcükler dışardan gelmişlerdir.
7.Türkçe sözcüklerde başta iki çift ünsüz bulunmaz: gram, spor, granit, plan, slav, kreş, kravat, kral, kraliçe, fransa. Bazı sözcükleri dil kendine uydurmaya çalışır: ispor, islav, iskandinav, ispanya gibi.
8.Türkçede sözcük köklerinde çift ünsüz bulunmaz: şeffaf, şiddet, kıssa, hakkı, bakkal, zimmet, millet, hisse, zimmet gibi.
9.Türkçe sözcüklerde ikiz ünsüzlere ancak eklerin birleştiği yerlerde rastlanır: yolluk, sessiz, bıkkın, yuttum gibi.
10.Türkçe sözcük sonlarında belli çift ünsüzler bulunur:
- lç, lk, lp, lt = ölç, kalk, kısalt
- nç, nk, nt =sevinç, dinç, denk, ant
- rç,rk,rp,rs,rt = Türk, sürç, sark, sarp, pars, ört,
- st,şt = üst, hoşt gibi.
guide smith - 2 hafta önce