Türkiye'de Cumhuriyet Öncesi Jandarma

Kısaca: Türkiye`de Cumhuriyet Öncesi Jandarma. Türklerin hayatı, tarihin akışı içerisinde tetkik edildiğinde; devletin idari, adli ve zabıta hizmetlerinin komutanlarca veya başbuğlarca yürütüldüğü görülür. Eski Türklerde Başbuğ, Kağan, Hakan diye anılan hükümdarlar aynı zamanda emniyet ve asayiş hizmetleriyle bizzat uğraşmışlardır. Orhun Kitabeleri`nde Yargan olarak geçen ve hakanların emrinde, emniyet ve asayişi sağlayan bir zabıtanın bulunduğ ...devamı ☟

Türkiye`de Cumhuriyet Öncesi Jandarma. Türklerin hayatı, tarihin akışı içerisinde tetkik edildiğinde; devletin idari, adli ve zabıta hizmetlerinin komutanlarca veya başbuğlarca yürütüldüğü görülür. Eski Türklerde Başbuğ, Kağan, Hakan diye anılan hükümdarlar aynı zamanda emniyet ve asayiş hizmetleriyle bizzat uğraşmışlardır. Orhun Kitabeleri`nde Yargan olarak geçen ve hakanların emrinde, emniyet ve asayişi sağlayan bir zabıtanın bulunduğu bilinmektedir.

Selçuklularda "Surta", Osmanlılarda "Subaşı"lar, daha sonraları "Zaptiye"ler ve müteakiben yakın tarihte "Jandarma" emniyet ve asayiş hizmetlerini yürüten askeri kolluk teşkilatları olarak görülmektedirler.

Osmanlı Devletinde, kazalarda Kadılar emrindeki Subaşı, sancaklarda Mirliva veya Sancak Beyleri, eyaletlerde ise Mirmiran veya Beyler askeri ve mülki birer otorite olarak emrindeki askerlerle emniyet ve asayiş hizmetlerini yürütmüşlerdir. Devletin başkenti İstanbul`da ise emniyet ve asayiş hizmetleri farklı bir teşkilat tarafından yürütülmüştür. Bu amaçla İstanbul`un içinde ve dışında asayiş karakolları açılmış ve bu karakollarda Karakullukçu denen Yeniçeriler görev almıştır. Yeniçeri Ağası, Cebecibaşı, Cebeciler, Kaptan Paşa, Topçubaşı ve Topçular, Bostancıbaşı ve Bostancılar, devletin emniyet ve asayişinin sağlanmasında görevli ve sorumlu isimler olarak tarihe geçmişlerdir.

  • 18 Haziran 1826`da Yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra emniyet ve asayiş hizmetlerini "``Asakir-i Muntazama-i Mansuri``", "``Asakir-i Muntazama-i Hassa``" ve 1834 tarihinde Anadolu ve Rumeli`nin bazı eyaletlerinde "``Asakir-i Redife``" adı altında kurulan askeri teşkilatlar tarafından yürütülmüştür.
  • 3 Kasım 1839`da ilan edilen Tanzimat Fermanı (``Tanzimat-ı Hayriye - Gülhane Hattı Hümayunu``) ile halkın can ve mal emniyetinin korunması görevi eyalet ve sancak valilikleri emrine gönderilen subaylar tarafından yürütülmüştür.
  • 16 Şubat 1846 tarihinde ``Zaptiye Müşirliği`` kurulmuş, eyalet ve sancaklardaki ``Umuru Zaptiye`` hizmetleri doğrudan doğruya bu makama bağlanmıştır. Bu devreye "Tevhid-i Zabıta" (zabıtanın birleştirilmesi) devresi de denilmektedir. ``Zaptiye Müşirliği``, bir üst seviyedeki askeri bir makam olan "Seraskerlik" makamına bağlanmıştır. Böylece asıl görevi iç güvenlik ve düzeni sağlamak olan ve tek elden sevk ve idare edilen yeni bir askeri zabıta sınıfı doğmuştur.
  • 1851 yılında ``Zaptiye Müşirliğinin adı ``Zaptiye Kaymakamlığı`` olarak değiştirilmiştir.


Jandarmanın 1839 Tanzimat Fermanı`ndan sonra kurulmuş olduğu, Tanzimat Fermanı`nı takip eden yıllarında yayınlanan tayin kararnamelerinde Jandarma adına rastlanılmış ancak kuruluş günü kesin olarak tespit edilememiştir. Jandarma Genel Komutanlığı tarihi yazılması sırasında 893 ve 894 sayılı jandarma emirnamelerine rastlanılmış ve bu belgelerde yer alan bilgilerden 1846 yılının gerçek kuruluş yılını yansıtmadığı anlaşılmıştır. Bu nedenle Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi`nin kabul tarihi olan 14 Haziran 1869`un "14 Haziran" ı ile Tanzimat Fermanı`nın yayınlandığı "1839" yılı birleştirilerek, 14 Haziran 1839 Türkiye`deki jandarma teşkilatının kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir

1877-1878 Osmanlı - Rus harbinden sonra Sadrazam Sait Paşa modern bir zabıta teşkilatı kurmak için İngiltere ve Fransa`dan subaylar getirtmiş, teşkilatlanmada değişiklik yapılmış ve 20 Kasım 1879`da Seraskerlik makamına bağlı ``Umum Jandarma Merkeziyesi`` kurulmuştur.

Jandarma, 1908 yılında İkinci Meşrutiyet`in ilan edilmesinden sonra özellikle Rumeli`de büyük başarılar göstermiştir. Bunun üzerine teşkilat 1909 yılında yeniden düzenlenerek ``Harbiye Nezaretine bağlanmış ve ``Umum Jandarma Kumandanlığı`` adını almıştır..

Jandarma Birlikleri, 1914 yılında başlayıp 1918 yılında biten Birinci Dünya Savaşı ile 1919 yılında başlayıp 1922 yılında biten Kurtuluş Savaşımızda, hem iç güvenlik görevlerini sürdürmüşler hem de birçok cephede Silahlı Kuvvetler`in ayrılmaz bir parçası olarak yurt savunmasına iştirak etmişlerdir.

Kaynakça



Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.