Til köyü Hicri 1328 yılına kadar İncesu kazasına bağlı iken Hicri 1328 yılında köy ahalisinin girişimleri ve dilekçelerine binaen Nevşehir kazasına bağlanmışdır.Cumhuriyetin ilk yıllarında köy halkının idari ve adli işlerden dolayı İncesu ilçesine sık sık gittikleri olurdu. Daha sonra nereden geldiği bilinmeyen Nizamlar. Köseler. Arifoğulları Harı kabileleri gelerek buraya yerleştiler. Tahmini olarak zamanımızdan 200 yıl evvelde Anişoğulları ile Lomenoğulları`nın Melendiz`den, Çiftçiuşağı da Kale`den gelip yerleşmişlerdir. Sonraları Misli ve Hasakoy`den 3 hane Rum gelerek köye yerleşmişlerdir.Daha sonraları da çeşitli yerden yine Rumlar gelerek köyün Rum nüfusunu arttırmışlardır. 20-30 haneyi buları Rumlar istiklal Savaşından sonra Yunanlılarla yapılan mübadele ile köyü terketmişler. Onların yerine Arnavutluktan göç ederek gelen Türkler buraya yerleşmişlerdir Bu kimseler köyde Arnavut ve muhacir mimlen ile anılmaktadır.Muhacirlerin büyük bir kısmı da 1980 yılından sonra Ekonomik şarlardan dolayı Ankara ve İzmir`e göç etmişlerdir. Köyümüzün halkı çeşitli yerlerden gelmiş, zamanla kaynaşarak bugünkü toplum meydana gelmiştir. Köy önce Rumlar sonra Türkler ve Rumlar, şimdi de kuruluşundaki Türklerle Arnavutluk`tan gelme göçmen Türkler(Muhacirler) bulunmaktadır .
KÖYDEKİ TARİHİ BİNALAR:
Kervansaray (DoIayhan) :Selçuklular tarafından yaptırılmıştır. Bugün için bir kısmı yıkılmış durumdadır. Rumlar`a ait İlkokul: (Üsgülya): Rumlar tarafından 1870 yılında yaptırılmıştır.Bugün ise ev sahipleri tarafından ardiya olarak kulllanılmatadır.
Kilise:Dolayhan yakınlarında bulunan kilise Rumlardan kalmışdır.Esasında kilise ile Hanın yapısına ve yakınlığına bakılırsa Dolayhan`ın Selçuklular dönemine ait değil de Rumlar dönemine ait olduğu tezi de ağırlık basmaktadır.
Eski Cami:Bugün için kullanılmamaktadır. Yeraltı Şehri:Kimler tarafından yapılığı bilinmemektedir.Fakat herkes de bilmektedir ki Köydeki yer altı şehrinin uzunluğu ve yapısı çevrede ki yer altı şehirlerinden daha farklı ve büyüktür.Maalesef Turizme açılmayınca buralar önce patates depoları olarak kullanılmaya başlanmış,sonra da yavaş yavaş giriş ağızları toprakla doldurulmuştur.
Manay: Manay köyün ortasında bulunan yine yapımı çok eskilere dayanan sonradan yığma tepedir.1980yılından sonra yapılan köydeki ağaçlandırma kampanyası sırasında Manay tepesi de ağaçlandırılmaya çalışılmıştır.Bu sırada bu tepenin esasında çok eski bir ecnebi mezarlık olduğu ortaya çıkmıştır.Ağaçlandırma çalışmaları gereği tepeye su çıkarılmış ve zamanla tepenin ortasında göçmeler ortaya çıkmıştır.Manay tepesi,köye hakim bir noktada yapılmıştır.1980 yıllara kadar Tv lerin ve teknolojinin fazla olmadığı zamanlarda burası köyün gençlerinin en gözde yeriydi.25 sene önce dikilen çamlarla biraz daha güzel bir konuma kavuşan tepe Köyün ileriki yıllarda bir mesire ve piknik alanını olacaktır.
Komşuları;
Köyün kuzeyinde Mazı Köyü; batısında Derinkuyu ilçesi: kuzeybatısında Kaymaklı: güneydoğusunda Yeşilhisar`a bağlı Başköy: güneyinde; Derinkuyu`nun yaylası vardır. Köy Nevşehir`in güneyinde, Derinkuyu`nun doğusunda bulunur.Nevşehir`e olan uzaklığı 40 km. Derinkuyu`ya olan uzaklığı 9 kmdir
Çevresindeki Ova ve Dağlar;
Köyün kuzeybatısında Manay adında yığma bir tepe vardır.Köyün doğusunda Yassı Dağ, batısında (ilçeyle arasında) Sivri adında bir tepe vardır.Köy Yassı Dağın güney ve batı eteğine kurulmuştur.
İklim ve Bitki Örtüsü;
İc Anadolu Bölgesinde görülen karasal iklim hakimdir. Yazlan sıcak ve kurak; kışları soğuk ve kar yağışlıdır.Yağmur genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yağar.Rakım yönünden yüksek olduğundan dolayı yaz mevsiminde sağlık yönünden elverişli bir havaya sahiptir. Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır. Bozkır sayılabilir.
Arazinin Yapısı;
Mevki İsimleri:Arazi yapısı düz sayılabilecek kadar engebesizdir.Toprak kumlu ve humusludur. Köyde patates ve buğday başta olmak üzere arpa, çavdar ve kabak ekimi yapılmaktadır.
