Nostaljik Tramvay fikrinin ilk tohumları muhtemelen 1950 yılında Wales yöresinde tamamen gönüllüler tarafından kurtarılan ve işletilen Talyllyn Nostaljik Treni ile atıldı. Bir grup heveslisinin attığı bu ilk adımlar geçmişin korunması hareketinin başlangıcı kabul edilmekle birlikte günümüze yüzlerce Nostaljik Tren kazandırdı.
Tohumları İngiltere`de atılsa da Nostaljik Tramvay populeritesini gercek anlamda A.B.D`de kazanmıştır. Pekçok şehrinde tarihi caddetramvayı olarak da tanımlayabileceğimiz bu Nostaljik Tarmvay hatları modern hafif raylı sistemlerinin yanında yerlerini almıştır. Tüm dünya da olduğu gibi Amerika a€˜daki destekçilerinin amacı da bu çeşit basit ve guvenilir bir ulaşım formu kullanarak 50 belki de 100 yıllık bir tarihi 21. yy insanının huzuruna getirmekti. Bununla beraber, pekçok Nostaljik Tramvay hattının, daha yeni hatların maliyetinin çok küçük bir parçasıyla kurulumuyla, günümüzdeki taydaşlarından çok daha ekonomik olduğu ortaya çıktı. Fakat bir şeyi elde ederken bir şeyden de vazgeçilmek zorunda kalındı. Örnek olarak bu tip tramvaylar , çoğu daha sonraları modifiye edildiyse de, özürlü kullanımına uygun değildi.
Bu sistemler A.B.D`de yirmiden fazla şehirde başarıyla işliyorlar. Bunlara ek olarak plan ve yapım aşamasında olan kırk tane daha var. Şuanda işleyen Nostaljik Tramvay sistemeleri arasında Little Rock, Arkansas, Memphis, Tennessee, New Orleans, Lousiana, Philadelphia, PA ve Tampa, Florida en büyükleri arasındadır. Bir nostaljik hat da bugünlerde Charlotte, North Carolina`da tamamlandı ve şehrin yeni ulaşım sisteminin bir parçası olmak üzere.
Hong Kong`daki Hong Kong Tramvayları da Hong Kong mirasının bir parçası olarak görülmeketedirler.
İngiltere`deki tarihi tramvay hatlarinin çok büyük bir kısmı Nostalji Hareketi başlamadan önce kaldırılmıştı. Raylar ve tramvaylar çoktan hurdaya çıkarılmıştı. Şimdi tramvaylar İngiltere şehirlerine geri dönüyor olmasına rağmen bunlar tarihi tramvaylar değil modern tramvaylardır.
Nostaljik Tramvay (Heritage Trolley ya da Vintage Trolley) terimi yaklaşık 1900-1950 yılları arasında tasarlanmış ve kullanılmış tramvayların günümüzdeki nostaljik kullanımını ifade eder. Bu tramvaylar 20.yy`ın ilk yarısına ait eski tramvayların görünümünü ve teknik özelliklerini bozmadan günümüzde yapılan taklitleri olduğu gibi o günlerden kalan gercek tramvayların restore edilmiş biçimleri de olabilirler. Bazı alanlarda Nostaljik Tramvay (Vintage Trolley) günümüzde düzenli servis yapan orijinal vagon, Nostaljik Tramvay (Heritage Trolley) ise kopya ya da taklit tramvay olarak kullanılsa da coğu zaman aynı anlamı ifade ederler.
Bu tramvaylar küçük, tekli vagon tasarımı (vagon govdesine kendi etrafında dönmeyecek şekilde sabitlenmiş iki aks olarak) ve daha geniş çiftli vagon tasarımı (dört akslı, heriki vagonda da bir aks kendi etrafında dönecek bir aks da sabit olacak şekilde) olarak ikiye ayrılır. Tekli olanların uzunluğu genellikle 9 metreden azdır ve 25-30 koltuk kapasitelidir. Caddetramvayları 1890 yıllarındaki orijinal elektrifikasyon modellerinden, yaklaşık bir on yıl sonra çiftli modellerinin geliştirilmesine kadar tekli vagon olarak kullanılmıştır. 20yy.`ın başlarında pekçoğu ya kaybolmuştur ya da önemini yitirmiştir. 1. Dünya Savaşı sırasında Birney Safety Car sunumuyla birlikte daha modern, daha hafif ve tek kişinin kullanabileceği (önceleri makinist ve konduktor olmak üzere iki kişilik mürettebatı vardı) modelleriyle tekrar popüler oldular ve küçük kasabalarda yıllarca kullanılmaya devam ettiler. Çiftli modelleri ise genellikle 10- 15 metre uzunluğunda olup 45-70 koltuk kapasitelidir ve 20.yy boyunca kullanılan tramvayların atası olarak kabul edilirler.
Tramvaylar tepelerinden geçen tellerden aldıkları 600 voltluk elektrik ile calışırlar. Doğru akımlı bu elektriğin güç merkezine geri dönüşü raylar aracılığı ile olur.Bu tramvaylar eski modellerde akslara paralel ve yeni modellerde akslara dik olarak monte edilmiş iki ya da dört motora sahiptirler. Fren sistemeleri basınçlı havayla çalışır. Ffrenlemeyi sağlayacak basınçlı hava elektrikli kompresörlerle elde edilir. (Kaynak: http://www.heritagetrolley.org/defHeritage.htm)
Ülkemizde hizmet vermekte olan Nostaljik Tramvaylar`a örnek olarak 37 yıl aradan sonra tekrar hizmete giren Kadıköy-Moda Tramvayı`nı ve Beyoğlu`ndaki Tünel-Taksim Tramvayı`nı gösterebiliriz. Bu tramvaylara ait bazı bilgiler şöyledir:
1 Kasım 2003 tarihinde hizmete giren Kadıköy-Moda Tramvayı`nda 2.6 km`lik sistemde 10 istasyon yer almaktadır. 4 adet tramvay aracının çalıştığı Kadıköy-Moda tramvayı; Kadıköy meydanından hareket edip, otobüs özel yolu ve Bahariye Caddesi`ni takip ederek Moda Caddesi üzerinden tekrar Kadıköy Meydanı`na gelmektedir. Hat Uzunluğu: 2.6 km. İstasyon Sayısı: 10 Araç Sayısı: 4 Tur Süresi 205 dakika İşletme Saatleri: 07:00 / 20:00 Günlük Yolcu Sayısı: 2.000 (gün) Günlük Sefer Sayısı: 81
1990 yılının sonlarında Tünel-Taksim arasında tarihi tramvay tekrar işletmeye alınmış olup halen 3 motris (çekici), 2 vagon ile 1640 m.` lik hat üzerinde turistik bir işlev görmesinin yanında yılda 14.600 sefer ve 23.944 km. yaparak günlük ortalama 6,000 yolcu taşımaktadır.
Kaynaklar
- İngilizce vikipedia: Heritage Railway
- İstanbul.net.tr sitesi
- İngilizce nostaljik tramvay hakkında bir sayfa
