Muhammed Bin Abdullah (Nefs’üz-Zekiyye)

'Muhammed bin ʿAbd Allah (Nefs’üz-Zekiyye) '( d. Hicri 100 / M. 718-719 veya Hicri 92 / M. 711 veya Hicri 82 / 701 - ö. Hicri 145 / 6 Aralık M. 762 ) Tam Adı: Muhammed ibn Abdullah ibn el-Hasan ibn el-Hasan ibn 'Ali ibn Abi Talib ya da "Muhammed el-Nefs el-Zekiyye" (, "Muhammed ibn Abdullah ibn el-Hasan ibn el-Hasan ibn 'Ali ibn Abi Talib" ) Hasan bin Ali’nin oğlu olan Hasan el-Mu’tenna’nın torunudur. Annesinin adı "Hind bint Ubeyde" idi. Hayatı Geleceğin siyasi lideri olarak yetiştirilmiş ve kendisine babası tarafından Mehdi lakabı verilmişti. Zühd, takva ve mürüvvet sahibi olmasından ötürü de sonradan "en-Nefs’uz-Zekiyye" lakabı ile anıldı. Emeviler’in son günlerinde II. Velid'in ölümünden hemen sonra (Hicri 126 / M. 744) devletin yıkılmağa başladığını gören Medine toplantısında hazır bulunan Muhammed el-Bakır ve İmam Caʿfer es-Sadık dışında kalan bütün Ehl-i Beyt’in ve hatta Abbasiler’den İbrahim "el-İmam", Ebu'l-`Abbas es-Seffah ve Ebu Caʿfer "el-Mansur’un dahi biy'atleriyle hilafet makamına seçilmiş olan bir şahsiyettir.

Hilafet makamına seçilişi

“İmam Dar ül-Hicre” adıyla da tanınan İmam Malik’in bir fetvasıyla, hilafetin vaktiyle Aleviler arasında “Nefs’üz-Zekiyye” namıyla tanınan Hasan el-Mucteba’nin oğlu Hasan el-Mu’tenna’nın torunlarından Muhammed bin ʿAbd Allah’a ait olduğu tüm Abbasi aleyhtarı fırkalara duyurulmuştu. Hatta, Muhammed bin bin ʿAbd Allah’ın lehine İmam-ı Â’zam Ebu Hanife Nu’man İbn-i Sabit te fetva vermişti.

Muhammed bin ʿAbd Allah isyanı

Hicri 132 / M. 750 yılında Abbasiler iktidara gelince Muhammed ve kardeşi İbrahim onları meşru halife olarak tanımadılar ve kendilerine biat etmediler. Bu hadise üzerine, Abbasiler tüm şiddetleriyle Aleviler aleyhine harekete geçtiler. Ebu Caʿfer "el-Mansur" halife olduğunda ise biat etmeyen "Muhammed bin ʿAbd Allah" Medine’den ayrıldı.

Babası ʿAbd Allah ibn-i Hasan el-Mu'thenna ve yakınlarının ölümü

Mansur ile Muhammed arasında karşılıklı hakaret içeren yazışmaların cereyan ettiği bilinmektedir. Babası "ʿAbd Allah bin Hasan" ve yakınlarının Kufe'de hapiste öldürülmelerinden sonra Muhammed bin ʿAbd Allah'ın yakınları halifeye suikast tertip etmeyi önerdilerse de “Nefs’üz-Zekiyye” bu teklifi kabul etmedi.

İsyanın başlaması

Mu'tezile'nin bir kısmının ayaklanmaya destek vermesi üzerine Hicri 145 yılının Ramazan ayında (23 Kasım 762) En-Nefs’uz-Zekiyye'nin kardeşi İbrahim isyanı başlatarak Basra'yı zaptetti. Böylece Medine ile Basra arasındaki bölge tamamiyle "Muhammed bin ʿAbd Allah" yönetimi altına girdi. Bu hal üzerine Halife Mansur yeğeni İsa bin Musa'yı dört bin kişilik bir kuvvetle Nefs’üz-Zekiyye'nin üzerine gönderdi. “Nefs’üz-Zekiyye” şehri Hendek Savaşı'ndaki savunmaya benzer şekilde müdafaa ettiyse de başarı sağlayamadı.

En-Nefs’uz-Zekiyye Muhammed bin ʿAbd Allah'ın katli

Hicri 14 Ramazan 145 / M. 762 tarihinde Hasan el-Mu’tenna’nın torunu Muhammed bin ʿAbd Allah “Nefs’üz-Zekiyye” İsa bin Musa'nın komutanlarından eski Mısır valisi "Humeyd bin Kahtabe" tarafından öldürüldü. Böylece iki ay on yedi gün süren isyan bastırılmış oldu. Kesik başı İsa bin Musa'nın önüne getirildiğinde, İsa bu başın sahibinin mü'minlerin emirine baş kaldırdığı için öldürüldüğünü, aslında Muhammed bin ʿAbd Allah'ın abid ve zahid bir kimse olduğunu ifade etmişti. == Kardeşlerinin daha sonra çıkardığı ayaklanmalar İbrahim bin ʿAbd Allah isyanı Hemen akabinde olayların kanlı bir biçimde gelişmesi ve Abbasiler’in gittikçe artan zulmü karşısında, Aleviler yeni bir huruç hareketi başlattılar. Nefs’üz-Zekiyye’nin kardeşi “İbrahim bin ʿAbd Allah” Ehl-i Beyt namına hilafeti ele geçirmek amacıyla İmam-ı Â’zam Ebu Hanife’nin de fetvasını alarak, Abbasiler aleyhine kendi hayatına mal olan başarısız bir isyan girişiminde bulundu.

Yahya bin ʿAbd Allah isyanı

İkinci hicri yüzyılın ortalarında Deylem’de yeni bir önderin yıldızının parladığı görüldü. Bu, Aleviler’in en mümtaz şahsiyetlerinden Nefs’üz-Zekiyye’nin diğer kardeşi olan “Yahya bin ʿAbd Allah” idi. H. 176 / M. 793 yılında hilafetini ilan etti. Dehşetli bir telaşa kapılan Abbasi Halifesi Harun er-Reşid Bermekiler’den Fazl’ı Yahya’nın başlattığı ihtilali bastırmakla görevlendirdi. Bermekiler ise, Aleviler’e son derece sevgi ve hürmet beslemekte ve Harun Reşid’in Aleviler’e karşı yürütmekte olduğu zulüm ve baskı politikalarına şiddetle muhalefet etmekteydiler. Sonunda Fazl, Harun Reşid ile Yahya’yı barıştırmayı başardı. Bütün Haşimi hanedanının imzalarını taşıyan bir iman-name ile “Yahya bin ʿAbd Allah” serbes bırakıldı. Fakat, daha sonra Harun Reşid sözünde durmayarak Yahya’yı öldürttü.

Dış bağlantılar

* İsa bin Musa

Kaynaklar

Vikipedi

Muhammed Bin Abdullah (Nefs’üz-Zekiyye)