Kopuz

Kısaca: Kopuz eskiden beri Türklerin kullandıkları, bugün Altay Türklerinde rastlanan bir çeşit musiki aleti. Bakşı ve ozanların sagu ve destan okurken çaldıkları bu saz, Türk memleketlerinde daima rastlanan bir çalgı aletidir. Kaynakların haber verdiğine göre Uygur ülkelerinde ve diğer Türk boylarında görülen kopuz, Divanü Lügati’t-Türk’te de yer almıştır. Hatta bu kelime ile ilgili olarak; kobzamak, kobzatmak, kobzaşmak, kobzalmak kelimelerine de rastlanmıştır. Bir çeşit kemana benzeyen kopu ...devamı ☟

Kopuz
Kopuz

Kopuz eskiden beri Türklerin kullandıkları, bugün Altay Türklerinde rastlanan bir çeşit musiki aleti. Bakşı ve ozanların sagu ve destan okurken çaldıkları bu saz, Türk memleketlerinde daima rastlanan bir çalgı aletidir. Kaynakların haber verdiğine göre Uygur ülkelerinde ve diğer Türk boylarında görülen kopuz, Divanü Lügati’t-Türk’te de yer almıştır. Hatta bu kelime ile ilgili olarak; kobzamak, kobzatmak, kobzaşmak, kobzalmak kelimelerine de rastlanmıştır.

Bir çeşit kemana benzeyen kopuz üç-üç buçuk ayak boyundadır. Üzerinde at kılından, bükülmüş iki kiriş gerilmiştir. Kopuz, Türk hayatında eskiden beri varlığını sürdürmüş, hatta şairlerimiz şiirlerinde bu kelimeye yer vermişlerdir. Aslında üç telli bir saz olan kopuz, zamanla değişikliğe uğramış; ozanların çaldığı kopuza, “kopuz-ı ozan”; Garp Türklerinin kullandıkları kopuza da “kopuz-ı Rumi” denmiştir. Kopuz-ı ozan üç, kopuz-ı Rumi beş tellidir.

On yedinci yüzyıldan sonra Türk cemiyetlerinde, eskiden olduğu gibi kopuza pek önem verilmez. Hatta edebiyatımızda bu çalgı aletine pek yer verilmez olmuştur. Bununla ilgili olarak mütercim asım Efendi Burhan-ı Kati adlı eserinin “berbat” maddesinde, bu kelime için, “kopuz dedikleri saza denir” demektedir.

Bugün Altay Türklerinde yaşayan bu çalgı ile eskiden sagular, koşuklar, yırlar terennüm edilmiştir. Diğer Türk boylarında, mesela Garp Türklerinde kopuz, yerini saza bırakmıştır. Böylece eskinin bir devamı gibi görünen ve şiirlerini saz eşliğinde söyleyen halk şairleri ortaya çıkmıştır.

Çok eskiden beri Orta Asya'da «çalgı» anlamında kullanılan “kopuz” terimi, günümüzde de Türkçe'nin lehçelerinden birini konuşan çeşitli topluluklarda, komıs, kobuz, kobız, kubuz, homıs gibi adlarla, birbirine benzeyen veya benzemeyen çalgılar için kullanılmaktadır. Bu çalgı, Orta, Batı ve Kuzey Asya’da yaşayan Türk boylarında değişik biçimlerde halen yaşamını sürdürmektedir. Anadolu’ya ise tam olarak ne zaman geldiği konusunda kesin bir bilgi yoktur.

Bazı araştırmacılar bu çalgının, Türk boylarında kutsal sayıldığını ve din adamları tarafından çeşitli ayinlerde kullanıldığını öne sürmektedirler. “Şaman” denilen bu din adamları, ayinlerinde müziği temel alırlar ve iyi birer de şair olup bu çalgıyı da kullanıyorlardı. XII. yüzyıl ve sonrasında orta ve batı Asya’da oldukça yaygın olan bu çalgıyı kullananlar, ”kopuzcu” olarak anıyordu.

Orta Çağda İran ve çevresinde “rebab” ya da “rüd” diye adlandırılan bu çalgı, “kopuz” adıyla en geç XV. yüzyılda Osmanlı müziğinde kullanılmaya başlamıştır. Ancak Anadolu’ya, göçler, gezginler, ozanlar ya da akınlar kanalıyla taşınarak bu tarihten çok daha önce geldiği sanılmaktadır. Anadolu’ya gelen akıncılar arasında çok tutulan ve sevilen “kopuz”u Evliya Çelebi, bir tür kahramanlık (serhad) çalgısı olarak tanımlamaktadır. Kopuzcular, hem savaş sırasında yaşanan öyküleri söz ve müzikleri dile getirirken hem de barış zamanı eğlencenin unsurlarından biri olurlardı. Sapında perde bulunmayan kopuz, “tambur”da da kullanılan sert bir mızrapla çalınmaktaydı. Ancak parmak ve yay kullanılarak çalındığı da oluyordu. Yay ile çalınanlarına “Kıl Kopuz”, mızrap ile çalınanlarına ise “Kopça Kopuz” denildiği de olurdu.

Her ne kadar «kısa telli lavta» türünden bir çalgı sayılıyorsa da kopuzun sapı, “ud”un sapına göre bir hayli uzundur. Bu özelliğiyle sonraki dönemin Türk “lavta”sına benzer.

kopuz

Ozanların çaldığı telli Türk sazı:
"Oralarda âşıklar, halkı coşturmak için ozanların kopuzlarını çalıyorlar."- O. S. Orhon.

kopuz

Türkçe kopuz kelimesinin İngilizce karşılığı.
n. lute

kopuz

ozanların çaldığı telli türk sazı.

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Kopuz Resimleri

Kopuz, Bayburt
4 yıl önce

a b c "Kopuz Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.  Türkiye portali Yerelnet Kopuz, Bayburt...

Kopuz, Bayburt, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Asfalt, Aydıntepe, Bayburt
Kopuz, Torul
6 yıl önce

Kopuz, Gümüşhane ilinin Torul ilçesine bağlı bir köydür. 1530 yılı Osmanlı tahririnde yerleşim günümüzdeki adıyla bir olarak kaydedilmiştir. 1643 tarihli...

Kopuz, Torul, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Asfalt, Elektrik
Kılıçarslan Kopuz
6 yıl önce

Kılıçarslan Kopuz (d. 19 Mart 1977, Rize), Türk eski kaleci. 1998 yılında Çaykur Rizespor'da profesyonel olan Kılıçarslan Kopuz, 5 yıl boyunca bu takımın...

Fahri Kopuz
2 yıl önce

babası olup, büyük oğlu Fethi Kopuz Cumhurbaşkanlığı Filarmoni Orkestrası'nda keman sanatçılığı yapmıştır. Fahri Kopuz, Türk Sanat Müziği ses sanatçısı...

Kopuz Oda Orkestrası
6 yıl önce

Şekip Ensari yönetiminde çalışmalarına devam eden Kopuz Oda Orkestrası, 1982 yılında Prof Fethi Kopuz ve bir grup amatör müzisyen tarafından kurulmuştur...

Kopuz Oda Orkestrası, 1982, Orkestra, Klasik batı müziği, Fethi Kopuz, Şekip Ensari
Fethi Kopuz
2 yıl önce

Prof. Fethi Kopuz, (d. 1915, İstanbul- ö. 17 Temmuz 1995, İstanbul) Türk kemancı. Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası baş kemancılarındandır. 1915 yılında...

Raymond Kopa
2 yıl önce

Raymond Kopa (Kopaszewski soyadıyla, d. 13 Ekim 1931; Noeux-les-Mines, Pas-de-Calais - 3 Mart 2017), Fransız eski futbolcudur. 1950'li yıllarda millî takımın...

Niokolo-Koba Ulusal Parkı
6 yıl önce

Niokolo-Koba Ulusal Parkı, (Fransızca: Parc National du Niokolo Koba) Dünya Miras Listesi'nde yer alan bir ulusal parktır. Park, Senegal'de, Gambiya Nehri'nin...