Karapapaklar

Kısaca: Karapapaklar veya Terekemeler (Azerice: Qarapapaqlar, Tərəkəmələr), Türkiye'de genel olarak Kuzeydoğu Anadolu'da, Kuzey Kafkasya'daki Derbent, Gürcistan'nın Kvemo Kartli, Azerbaycan'ın Kazah, İran'ın Sulduz bölgelerinde yaşayan Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan biridir. ...devamı ☟

Karapapaklar
Karapapaklar

Karapapak

lar
("

Karapapak

lar /

Terekeme

ler
" şeklinde de ele alınır, Karapapah, Karapapahlar, Qarapapaq),

Türkiye

'nin Kars, Muş ve Amasya civarında, Kuzey Kafkasya'nın Derbent,

Gürcistan

'ın Borçalı (Kvemo Kartli bölgesi) ve Karaçöp (Kaheti bölgesinin Sagarejo kasabası),

Azerbaycan

Cumhuriyeti
'nin Kazak (Qazax) ve çevresi ile

İran

'ın Sulduz (Nakadeh) bölgesinde yaşayan Türk halkıdır.Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1988, s. 69. Ahmet Caferoğlu, kuzey

Azerbaycan

ve

Gürcistan

'dakilerin tamamen göç ettiğini ve

Türkiye

'deki yerleşim yerlerinin Kars ve Muş olduklarını belirtmektedir.
== Etimoloji Terekeme

Terekeme

sözcüğünün doğum yeri

Azerbaycan

,

Gürcistan

ve Hazar sahasıdır.S. Dündar,

Terekeme

ler (

Karapapak

türkleri)
.

Karapapak

lar diğer bir adı olan

Terekeme

adı Arapça, Türkmen kelimesinin çoğulu Terakime 'den gelmektedir.Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, "Türk dünyası araştırmaları", 1981, s. 216.

Karapapak

Karapapak

lar ise Kafkasya'da siyah astragan kalpak giydikleri için komşuları bu adı vermişlerdir.Nevzat Özkan, Türk

Dil

inin Yurtları
, Akçağ Yayınları, 2002, ISBN 978-975-338-436-0.
== Tarih ==

Kökenlerine dair tezler

Bazen Karakalpaklarla karıştırılır. Fakat

Karapapak

lar Oğuz Türkmen karakterli ve Karakalpaklar ise Kıpçak karakterli Türklerdir.Yaşar Kalafat,

İran

Türklüğü - Jeokültürel boyut -
, Yeditepe, Şubat 2005, ISBN 975 6480 25 4, s. 57-58.

Karapapak

lar
ın kökeninin Oğuz yada Kıpçak oluşu konusunda farklı görüşler vardır. Bu görüşler esas alındığında karapapaklarla karakalpaklar arasında bağlantı kurulabilir. Şöyleki Oğuzlara müslüman olduktan sonra "Türkmen" denmiştir. "

Terekeme

" ise bu "Türkmen" kelimesinin başkalaşmış halidir. Yani "Oğuz" kökenli Türkmenlerle "Kıpçak" kökenli Karakalpaklardan; bir değişle karapapaklar, başka bir değişle "terekemeler" türemiştir.}Kotlyar İ. F. Polovçı v Qruzii i Vladimir Monamax. - V kn.: İz istorii ukrainsko-qruzinskix svyazey. Ç. 1. Tbilisi, 1968''Ciznopianie çarya çarey Davida. Perevod s drevnoqruzinskoqo, primeçaniya i kommentarii Y. Nasibova. Sm. Srednevekovıy Vostok: istorii i sovremennost. Pod red. Z. Bunyatova. Baku, 1990.

Safeviler dönemi

I. İsmail, 1520 - 1522 yılları arasında Şiiliği yaymak için Kartli'ye saldırmıştır. I. İsmail öldükten sonra Tiflis'te Şiiliğe karşı isyan başlamış ve 1549'da Borçalı'daki

Karapapak

lar Osmanlı padişahı I. Süleyman'a bağlılıklarını bildirmiştir. Fakat 1555'da imzalanana Amasya Antlaşması ile Safeviler'de kalmıştır.Semra Alyılmaz, "Borçalı (

Gürcistan

)

Karapapak

larının /

Terekeme

lerinin Tarihine Dair", Yeni

Türkiye

, Yıl 8, Sayı 43, Ocak-Şubat 2002, ISSN 1300-4174, s. 290.
Bolçalı'daki

Karapapak

ların bir kısmı kırmızı bir şerit bağlayarak Şia olduklarını göstermiştir. Diğer kısım da başlarına koyun derisinden karapapak koyarak Sünni olduklarını göstermiştir. Sünnilerin bir kısmı göçe zorlanmıştır. I. Tahmasp'ın ölümünden sonra Safevilerin baskılarına karşı Gürcüler ile birleşmiştir. I. Abbas döneminde Şii olmayanlara Sakal vergisi uygulanmış ve tekrar göçleri artmıştır.

Kaçarlar dönemi

Kazaklara dayanan

Karapapak

lar 1828 tarihine kadar Kuzey

Azerbaycan

'ın Kazak-Şemseddin Hanlığında Borçalı Nehri kıyılarında ve Revan-Gence arasında, Gökçegöl civarında yaşamaktaydılar.Ali Sinan Bilgili, '

Azerbaycan

Türkmenleri Tarihi', Türkler, C. 7, Yeni

Türkiye

Yayınları, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-33-1, s. 29.

Rusya-

İran

Savaşı 1826-1828

Rusya-

İran

Savaşı
esnasında

Azerbaycan

Genel Valisi Abbas Mirza tarafından

Azerbaycan

'dan çıkararak Uşnu'nun doğusunda 15. yüzyılda Mukri Kürtlerinin elde ettikleri Sulduz'a yerleştirilmişlerdir.Ahmet Caferoğlu, a.g.y. 1828 yılında imzalanan Türkmençay Antlaşması'ndan sonra bir kol Meraga'nın Suldus Nahiyetine, diğer kol Kars, Çıldır, Sarıkamış, Arpaçay, Iğdır, Albaba, Çaldıran, Sökmenova, Karaköse ve Taşlıçay civarlarına göç etmişlerdir. Suldus Bölgesinde Ağcarevane, Ali Dervişli, Çakal Mustafa, Çelebi, Delice Ahi, Hamidşah, Kızanlu-yı Şiran, Mamaşalu, Okçı, Sultanlu, Tavuklu, Timur gibi aşiretler yaşardı.

Rusya İmparatorluğu dönemi

Aynı kaynakta 1878-1881 yıllarda Rusya İmparatorluğu'nun yönetimine girmiş (1878) bu bölgeden Osmanlı`nın elinde kalan topraklara 82.000 Müslüman`ın göç ettiği yazılıyor, onlardan 11 000 kişi Kars`tan gitmiştir.

Kars Oblastı

} Von Hellwald'ın (1878-99) kaydettiğine göre, Rus işgalinden önce Osmanlı topraklarında 105 köyde 29.000

Karapapak

yaşıyordu. kockoy}
Rusya İmparatorluğunda Tatarlar (Azeriler başta olmak üzere Türk halklarının genel adı)'dan farklı olarak

Karapapak

mevcuttu. Brockhaus ve Efron Ansiklopedisi`nin aktardığı verilere göre, 1 Ocak 1892 tarihinde

Kars Oblastı

200 868 kişi (1 verst karede 12 kişi) iskan ediyordu. Ce onlardan 7% Rus, 13.5 % Yunan, 15% Kürt, 21.5 % Ermeni, 24% "Türk", 14%

Karapapak

, 5% Türkmen idi. Карсская область 1897'de ise

Kars Oblastı

'nın toplam hümusu 290.654 kişi (Erkek: 160.576, Kadın: 130.083, kentte yaşayanlar: 37.838) olup ana dillerine göre nüfus, 73.406 Ermeni, 63.547 Türk, 42.968 Kürt, 32.593 Yunan, 29.879

Karapapak

, 27.856 Rus (5.279 Küçük Rus dahil), 8.442 Türkmen, 2.347 Tatar ve 6.383 diğer gruba bağlı olanlardan ibaretti. Dinlere göre nüfusun 14% Ortodoks, 5% Hristiyan sektant mezhepleri, 21% Ermeni-Gregoryan, 0.75% diğer Hristiyan inançlar, 47% Müslüman (37% Sünni ve 10% Şii), 11% Alevi, 1.25 % Yezidi idi. Rus nüfusun büyük kısmı sektantlar (molokan, duhobor, prıgun ve diğer mezhepler), Yunanlar †” Ortodoks, Türkler †” Sünni Müslüman,

Karapapak

lar †” Sünni ve kısmen Şii,

Terekeme

ler †” Ali-Allahi Şiileri, Kürtler †” Sünni Müslüman ve kısmen Yezidi idi.

Karapapak

ların nüfusun diğer kısmı gibi hayvancılık ve toprakla uğraştığı,

Terekeme

lerin bir kısmının Kürtler`le beraber göçebelik yapması söyleniyor.

Sovyet dönemi

Diğerleri ise 1921'de Rusların çekilmesiyle Kars'a geldiler. Bunlar Gümrü Antlaşması'yla gerçekleşen nüfus mübadelesiyle Akbaba, Tiflis, Kazak ve Borçalıbölgelerinden göç ettiler. }
1926 Sovyetler Birliği nüfus sayımına göre Güney Kafkasya`da 6.311 kişi kendini

Karapapak

olarak tanımlamıştır (3252 erkek ve 3059 kadın). Всесоюзная перепись населения 1926 года. Национальный состав населения по республикам Ğ¡Ğ¡Ğ¡Ğ  1939'da Stalin tarafından "

Azerbaycan

lılar" adlı etnik grubun yaratıldıktan sonra Ahıskalılar dışındaki

Azerbaycan

'daki diğer bütün Türkler gibi nüfus sayımlarında görünmez olmuşElnur Ağoğlu, "

Azerbaycan

'ın Etnik ve Demokrafik Yapısı", Türkler, C. 19, Yeni

Türkiye

Yayınları, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-52-8, s. 218.
ve Büyük Sovyet Ansiklopedisi'nde de

Azerbaycan

lılar ya da Azeriler'in önde gelen etnik grup olarak sayılmıştır. } "Азербайджанцы". Büyük Sovyet Ansiklopedisi. == Din Karapapaklar genellikle İslam dini Hanefi mezhebine mensuptur.} Peter Alford Andrews,

Türkiye

'deki

Karapapak

ların Sünni / Hanbeli olduğunu aktarmıştır.

Terekeme

lerin Şii olduğu söylenirse de Aleviliğe benzeyen özel bir mezhepten olduğunu aktarmaktadır.Peter Alford Andrews (Çev. Mustafa Küpüşoğlu),

Türkiye

'de Etnik Gruplar
, ANT Yayınları, İstanbul, 1992, ISBN 975-7350-03-6, s. 99.

Azerbaycan

ve

Gürcistan

'ın bir kısmında ve

İran

'da Sulduz'daki

Karapapak

lar Şii Caferí'dir. Dil Ahmet Caferoğlu,

Karapapak

ların dillerinin "öz Türkçe" olduğunu yazmaktadır.Ahmet Caferoğlu, a.g.e., s. 70. İslam Ansiklopedisi'ndeki

Terekeme

ler (

Karapapak

Türkleri)
maddesinde, Azerice'nin bir şivesini konuştuğu yazılmaktadır.İslam Ansiklopedisi,

Karapapak

lar
,s.470
.S.Dündara göre de

Karapapak

Türkleri

Azerbaycan

Türkçesi'ni konuşmaktadır.S. Dündar,

Terekeme

ler (

Karapapak

Türkleri)
, }s. 411
Andrews ise, ana dillerinin Azeri diline yakın Batı Oğuz dillerinden biri olan

Karapapak

ça olduğunu ve

Karapapak

ların

Terekeme

lehçesinin

Karapapak

ça'dan daha kaba olduğunu ileri sürdüklerini taktarmıştır. Nüfus dağılımı

Türkiye

Gürcistan

Resmi kayıtlara göre Borçalı'da 260.000 civarında

Karapapak

yaşar.

Gürcistan

da 2002 nüfus sayımı sonuçları (PDF dosyası) }

Azerbaycan

Özellikle Kuzey

Azerbaycan

da cogunlukla

Karapapak

lar yaşar.

İran

Özellikle Sulduzda yaşamaktadırlar. Hemedan ve Arak şehirleri arasında bulunan Bozçalu Bölgesinde} de 50 bin civarında karapapak yaşar.

Not

}

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Arakonak, Bulanık
2 yıl önce

Köye 1925-1932 yıllarında Gürcistan ve Kars bölgelerinden göç eden Karapapaklar yerleştirilmiştir. Köy, Muş il merkezine 93 km, Bulanık ilçe merkezine...

Arakonak, Bulanık, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Adıvar, Bulanık, Akçaarmut, Bulanık
Fatih, Zile
6 yıl önce

ilçesine bağlı bir köydür. Köy halkı Azerbaycan Karabağ'dan gelmiştir. Karapapak Türklerinden oluşmaktadır. Tokat iline 72 km, Zile ilçesine 5 km uzaklıktadır...

Fatih, Zile, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Almus, Tokat, Artova, Tokat
Porsuk, Sivas
6 yıl önce

gelerek Osmanlı’nın göç iskân politikasına göre yerleştirilmiş Ahıska ve Karapapak Türkleridir. Türkiye portali Yerelnet27 Haziran 2012 tarihinde Wayback...

Porsuk, Sivas, 1997, 2000, 2007, 93 Harbi, Acıdere, Sivas, Acıpınar, Sivas, Akkoç, Sivas, Akkuzulu, Sivas, Akpınar, Sivas, Akçahan, Sivas
Geynik, Yıldızeli
6 yıl önce

olarak Kars ve Ardahan muhacirleri yerlesmıstır.Ağırlıklı etnik grub Karapapak(Terekeme) Türkleridir. Sivas iline 75 km, Yıldızeli ilçesine 46 km uzaklıktadır...

Geynik, Yıldızeli, 1997, 2000, 2007, Akkoca, Yıldızeli, Akpınar, Yıldızeli, Akpınarbeleni, Yıldızeli, Akçakale, Yıldızeli, Akören, Yıldızeli, Akıncılar, Sivas, Alaca, Yıldızeli
Çiçekpınarı, Zile
6 yıl önce

Çiçekpınarı, Tokat ilinin Zile ilçesine bağlı bir köydür. Köy halkı, Karapapak/Terekeme Türklerinden oluşmaktadır. Tokat iline 87 km, Zile ilçesine 26 km...

Çiçekpınarı, Zile, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Almus, Tokat, Artova, Tokat
Yarhisar, Kangal
6 yıl önce

Yarhisar, Sivas ilinin Kangal ilçesine bağlı bir köydür. Köy halkı, Karapapak/Terekeme Türklerinden oluşmaktadır.[kaynak belirtilmeli] Sivas iline 115 km...

Yarhisar, Kangal, 1960, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Akıncılar, Sivas
Hatippınarı, Zile
6 yıl önce

Hatippınarı, Tokat ilinin Zile ilçesine bağlı bir köydür. Köy halkı, Karapapak/Terekeme Türklerinden oluşmaktadır. Osmanlı-Rus savaşından sonra bölgeden...

Hatippınarı, Zile, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Almus, Tokat, Artova, Tokat
Papak
2 yıl önce

Genellikle Kafkasya, Doğu Anadolu Bölgesi ve Orta Asya'da kullanılır. Karapapakların adlarında görülür. Eski kaynaklarda geçmeyen Türkçe papak kelimesi Azerice'de...