Türkçe Bilgi: İtalyan Mısır taarruzu

İtalyan Mısır taarruzu, II. Dünya Savaşı sırasında Mısır'da üslenmiş olan Birleşik Krallık,

İngiliz Milletler Topluluğu

ve Özgür Fransa kuvvetlerine karşı girişilen bir

İtalyan taarruzu

dur. İtalya'nın bu saldırısı, devamında (Mihver Devletleri safında yer alması dolayısıyla) Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Almanyası'nın da Kuzey Afrika'ya asker göndermesine yol açmıştır. General Rommel komutasındaki Alman ve İtalyan birlikleriyle İngiliz kuvvetleri arasındaki askeri harekatlar "Batı Çölü Seferi" olarak adlandırıla gelmiştir. Taarruz öncesinde İtalyan Komutanlığı'nın hedefi Süveyş Kanalı idi. Bu amaçla Libya'daki İtalyan kuvvetleri Mısır'ın kuzey kesimi üzerinden Süveyş Kanalı üzerine ilerleyeceklerdir. Ancak harekat defalarca ertelendiği gibi bu hedef de önemli ölçüde sınırlandırılmıştır. Sonuçta harekat amacı, Mısır içlerinde ilerlemek ve karşılaşılan İngiliz ve müttefiki kuvvetlere taarruz etmek olarak belirlenmiştir. Taarruz sırasında İtalyan kuvvetleri Mısır sınırından 105 km. içeri girmeyi başardılar. Bu arada sadece İngiliz örtme kuvvetleriyle muharebeye girmiş, esas kuvvetlerle temasa geçmemişlerdi. İngiliz örtme kuvveti, 7. Zırhlı Tümen'e bağlı takviyeli bir tugaydan oluşmaktaydı. İngiliz kuvvetlerinin esas kısmı, en ileri İtalyan girmesinden 130 km. daha doğuda, Mersa Matruh'ta tertiplenmiş bulunmaktadır. Bu kuvvetler, 7. Zırhlı Tümen'in diğer unsurlarıyla 4. Hint Piyade Tümeni'dir. Harekat öncesi İtalya Krallığı 10 Haziran 1940 tarihinde İngiltere ve Fransa'ya savaş ilan etti ve Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Almanyası ile ittifak antlaşması imzaladı. Buna bir tepki olarak Mısır Parlamentosu 13 Haziran'da İtalya ile diplomatik ilişkileri kesti. Fakat, herhangi bir saldırı olmadığı sürece savaşmayacaklarını ilan ettiler. Mısır Hükümeti, 1939 yılı Eylül ayında aynı tutumu Almanya'ya karşı takınmıştır. Her ne kadar bu dış politikayla Mısır kendini savaşın dışında tutmuş, tarafsız kalmış görünüyorsa da 1936 yılında imzalanmış olan Anglo-Mısır Antlaşması halen yürürlükteydi. Bu antlaşma şartlarına göre Süveyş Kanalı'na yönelik bir tehdit ortaya çıktığında Birleşik Krallık Mısır'a askeri kuvvet getirebilecektir. İtalya'nın Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Almanyası yanında, neticede İngiltere karşısında savaşa katılması İngiltere için çok ciddi bir kriz yaratmıştır. İngiliz askeri tarihçi ve askeri kuramcı Liddell Hart'a göre İngiltere tarihinin en karanlık dönemi sayılıyordu. Her ne kadar Dunkirk'den ordusunun büyük bir kısmını çıkartabillmişse de askeri malzemenin hemen tümünü bırakmak zorunda kalmıştı. Bu koşullarda kendi toprakları istila tehdidi altındaydı. Öte yandan İtalyan Donanması nedeniyle Akdeniz, askeri nakliye işleri için çok riskliydi. İngiltere'nin, Afrika'daki İtalyan kuvvetlerine karşı Mısır ve Sudan'ı korumak için bulundurduğu birliklerini takviye etmesi, bu yolla çok güçtür. Dahası Uzakdoğu'daki çıkarlarını korumak da uzun bir yolu gerektirecektir, Afrika kıtasının güneyinden dolanan bir deniz yolu. Bu yol Süveyş için denendi, 1940 yılı Mayıs ayında gemilere bindirilen bir İngiliz birliğinin hedefine ulaşması Ağustos ayı sonlarını bulmuştur. Birleşik Krallık Kuzey Afrika kuvvetleri'nde, 6. Piyade Tümeni karargahı yeniden düzenlenerek Batı Çölü Kuvvetleri Karargahı teşkil edildi. Batı Çölü Kuvvetleri 7. Zırhlı Tümen ve 4. Piyade Tümeni oluşmaktaydı.

İngiliz Milletler Topluluğu

askeri teşkili olarak düzenlenen kuvvetler, Sirenayka'daki İtalyan kuvvetleri karşısındaki birlikleri kapsıyordu ve Birleşik Krallık Orta Doğu Kuvvetleri Komutanı General Wavell'e bağlı olarak görev yapan Tümgeneral Richard O'Connor komutasındaydı. Bu komuta görevi için Korgeneralliğe terfi ettirilen O'Connor emrinde onbin kişilik kuvvet, hava unsurları yanında zırhlı ve topçu birlikleri de vardır. General O'Connor'un görevi tüm sınır boyunca saldırgan bir devriye görevi yürütmekti. Bu amaçla 7. Zırhlı Tümen unsurlarından karma devriye kolları oluşturdu. Bu birlikler bünyesinde motorize piyadenin yanı sıra tanklar ve topçu bataryaları da yer almaktadır. Bu küçük muvazzaf birlikler oldukça iyi eğitimliydiler. İlk akınlarını sınır ötesinde, İtalyan tahkimatlarına ve ilk saldırılarını konvoylara yaptılar. İtalyan savaş ilanını izleyen bir hafta içinde İngiliz 11. Hussar (hafif zırhlı alay), Libya'daki Fort Capuzzo'yu aldılar. Bardiya'nın doğusundaki bir baskında İtalyan 10. Ordusu'nun istihkam komutanı General Lastucci tutsak alındı. İtalyan Kuzey Afrika Kuvvetleri Başkomutanı ve Libya Genel Valisi olan Mareşal Italo Balbo 28 Haziran 1940 tarihinde Tobruk'ta limana çıkarken "dost ateşi"yle öldü. Mareşal Balbo, savaş alanında teknolojinin etkisini çağdaşlarından daha iyi değerlendiren bir asker olarak görülmüştür. Ayrıca İtalya'nın Kuzey Afrika'da tek başarı şansının sürprize dayanan hızlı bir taarruz olduğunu görmüştür. İtalya henüz savaşa girmeden Mussolini'ye kuşkularını dile getirmişti. "Endişem sadece asker sayısı değil, fakat ellerindeki silahlar konusunda da endişeliyim… Sınırlı sayıda ve çok eski toplar, yok denecek kadar tanksavar ve uçaksavar silahı… Manevra ve muharebe için vazgeçilmez teçhizatla destekleyemeyeceksek binlerce adam göndermenin bir yararı yok." Hemen her çeşit savaş malzemesine ihtiyacı vardı, bin kamyon, yüz su tankeri, daha fazla sayıda orta sınıf tank ve tanksavar topu. İtalya'nın elinde bu kadar malzeme olmadığı gibi kısa dönemde üretme olanağı da yoktu. Bu isteklere cevap, İtalyan Kara Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı Mareşal Pietro Badoglio'dan, yerine getirilemeyecek vaatlerdi. Mareşal Badoglio şöyle diyordu. "Yetmiş orta sınıf tankınız olduğunda duruma hakim olursunuz." Yine de ölümünden önce Mareşal Balbo, Mısır üzerine 15 Temmuz'da başlayacak bir taarruz için hazırlık yapıyordu. Mussolini, Mareşal Balbo'nun yerine Mareşal Rodolfo Graziani'yi atadı ve Mareşale, 8 Ağustos'ta Mısır'a bir genel taarruz başlatması için emir verdi. Bu, Mareşal Graziani'nin ulaşamadığı birçok zamanlamadan biridir. Graziani, 10. Ordu'nun böylesi bir harekat için uygun donanıma sahip olmadığını açıkladı. Ardından da Mısır'a yapılacak bir saldırının başarı şansı olmadığını ileri sürdü. Yine de Mussolini Mareşale her durumda taarruz etmesi emri vermiştir. Mussolini, 10 Ağustos 1940 tarihinde Mareşal Graziani'ye kesin bir talimat gönderdi. Büyük Britanya'nın işgalinin hazırlıklarına başlanmasına karar verildiğini bildirmiş, "düşman"a saldırılmasını istemiştir. General Pietro Maletti emrinde altı Libya motorize piyade taburu ile iki tank taburu vardır. Tank taburlarından birinde 35 L3/33 ya da L3/35 tankette, diğer taburda ise 35 M11/39 orta sınıf tank bulunmaktadır. Harekata General Gaziani, Tobruk'tan çok uzaktaki karargahından komuta etmiştir. General Berti, çöl deneyimi yetersiz olan 21. Kolordu'yu sahil yolundan ilerlemekle görevlendirmiştir. Çöl koşulları için daha deneyimli olan Libya Tümenleri ve motorize bir kuvvet olan Maletti Grubu, 21. Kolordu'nun güney kanadını örtmekle görevliydi. General Berti emrindeki kuvvetler İtalyan Hava Kuvvetleri'nin (Regia Aeronautica) Libya Hava Komutanlığı'na bağlı değişik tiplerden 300 uçağı tarafından desteklenecektir. Bu uçaklar, dört bombardıman filosu, bir avcı filosu, üç diğer avcı grubu, iki keşif grubu ve iki sömürge keşif filosu şeklinde teşkillenmiştir. Libya Hava Komutanlığı kara kuvvetlerini harekat sırasında çölde izleyecek ve destekleyecekti, ancak General Berti, İtalyan Deniz Kuvvetleri'nden (Regia Marina) ancak sınırlı bir destek umabilirdi. Savaş ilanından bu yanda İtalyan Donanması on denizaltı kaybetmişti. Bu yüzden ortaya çıkan bu kritik durumda Donanma'nın durumu daha önemliydi. Öte yandan Donanma ciddi bir akaryakıt sıkıntısı içindeydi.

İngiliz Milletler Topluluğu

İtalyan harekatının hazırlıkları sürerken Mısır'daki İngiliz Ortadoğu Kuvvetleri Komutanı General Archibald Wavell General Wavell bu kuvvetlerle Mısır'ı ve Süveyş Kanalı'nı, Libya'da üstlenmiş 250 bin kişilik ve İtalyan Doğu Afrikası'nda üstlenmiş yine 250 bin kişilik İtalyan kuvvetlerine karşı savunmak durumundadır. Bu dönemde General Richard O'connor komutasındaki İngiliz Batı Çölü Kuvvetleri, General Noel Beresford-Peirse komutasındaki 4. Hİnt Piyade Tümeni ile "Çöl Fareleri" olarak ünlenen 7. Zırhlı Tümen'den oluşmaktadır. Ancak İngiltere Orta Doğu'ya yetersiz askeri donanım sevk etmiştir, dolayısıyla bu teşkiller tam donanımlı değildiler. 7. Destek Grubu'nu cepheyi tutmak üzere ileride bırakmıştır. ve 11. Hüssar'ın (hafif zırhlı alay) katıldığı "hafif örtme kuvveti", İtalyan kuvvetlerini olabildiğince yıpratarak kademe kademe Mersa Matruh yönünde geri çekilecekti. Mersa Matruh'ta ise güçlü bir piyade kuvveti İtalyan saldırısını göğüslerken 7. Zırhlı Tümen'in esas kısmı bir karşı taarruz için hazır olacaktı. Örtme kuvvetinin hedefi, olduğundan daha büyük görünmeliydi. Destek Grubu'nun esas büyük kısmı (ve motorize unsurları) bölgenin çöl kanadını örterken topçunun büyük kısmı tarafından desteklenen birkaç tabur da sahil kesimini tutmaktadır. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), Ortadoğu'da 1940 yılı Mayıs ayı sonu itibarıyla çeşitli tipte 205 uçak bulundurmaktadır. Bu uçaklar, 96 eski model Bristol Bombay orta sınıf bombardıman, 75 eski model (çift kanatlı) Gloster Gladiator avcı uçağı ve 34 diğer modellerde uçaklardır. Temmuz ayında dört Hurricane avcı uçağı Ortadoğu Komutanlığı emrine gönderildi ancak bunlardan sadece biri Batı Çölü'ne verilebildi. İtalyan taarruzu İleri harekata katılacak İtalyan kuvvetleri beş piyade tümeni ile "Maletti Grubu" kuvvetlerinden oluşmaktadır. Libyalı birliklerin büyük bölümü ileri harekata katılacaktı. Muazzaf Libya süvarisi (Savari), "Libya Tümenleri Grubu" ya da kısaca "Libya Kolordusu" olarak da bilinen "Libya Sömürge Birlikleri Kraliyet Kolordusu" içinde teşkillenmiştir. Bu birlikler çöl ve deve birlikleri, piyade taburları, topçu ve muazzaf olmayan süvari sınıflarını içermektedir. İleri harekata ilişkin planda, nakil araçlarının yetersiz olması nedeniyle, bu soruna çözüm getirmek üzere değişiklik yapıldı. Çölden yapılacak bir kanat hareketi iptal edildi ve 23. Kolordu'nun piyade tümenlerine (iki Libya piyade tümeni) sahile daha yakın bir yol boyunca öncü unsur görevi verildi. Maletti Grubu, ileri harekatın kanat güvenliğini sağlamakla görevlendirildi. Bu durumda General Berti, İngiliz kontrolündeki arazide ilerlerken kendi topçusu ve tanklarıyla piyadesini destekleyecektir. Daha sonra İtalyan ileri hareketi Libya - Mısır sınırını geçti. Dört gün sonra Mısır içlerinde ilerlemekteydiler. Aynı gün Sallum'da tek bir İngiliz müfrezesi, tüm İtalyan 1. Libya Tümeni'nin saldırısı karşısında yalnız kaldı. Plato üzerinde konuşlanmış İngiliz mevzileri yoğun bir ateş altına alındı. Ancak taarruz öncesi bu baraj ateşi başladığında ileri mevzilerdeki İngiliz askerler zaten Halfaya Geçidi'ne geri çekilmeye başlamışlardı. Bu arada ilerleyen İtalyan askerleri de, İngiliz mevzilerinden açılan hafif ateş altına alınmışlardı. Sidi Barrani'den 16 km. mesafedeki Maktila yönündeki ileri hareket ise Mareşal Graziani tarafından, ikmal sorunları gerekçe gösterilerek durdurulmuştur. Mussolini'ye sorunlar hakkında karamsar bir rapor verdi. Her şeyden önce Mersa Matruh'a yaklaşma yürüyüşünün altı günlerini alacağını ileri sürdü. Ordunun yeni bazı ihtiyaçları vardı, bunlar arasında 600 katıra ihtiyaç duyuluyordu. Mareşal Graziani, görünüşe göre umutlarını, daha fazla nakliye olanağına sahip olmaya başlamıştı. Mussolini'nin ileri harekata devam etmesi yönünde baskı yapmasına karşın Mareşal Graziani Sidi Barrani'de ilerlemeyi durdurdu ve siper kazdırmaya başladı. Ayrıca ikisi Tummar'da, dördü Sofafi'de sarp kayalıkların üstünde olmak üzere dokuz tahkimat hazırlattı. Bu tahkimatlar zincirinin gerisinde, Buq Buq'da, Sidi Omar'da ve Halfaya Geçidi'nde İtalyan tümenleri konuşlandı. Mareşal Graziani'nin kuvvetleri bu konuşlanmayla İngiliz ana kuvvetlerinin Mersa Matruh'taki savunma mevzilerinden 130 km. batıdaydı. Sonuçları ve devamı Sonuç itibarıyla Kuzey Afrika'daki İtalyan askeri harekatı, başlardaki stratejik hedefi olan Süveyş Kanalı'na ulaşmadan çok daha geride, kendi Komutanlığı tarafından durduruldu. İtalyan harekatı bu şekliyle İngiliz kuvvetlerine taarruz etmekten çok, İngiliz örtme kuvvvetlerini geri atarak cephe hattını ileri almak olarak görünmektedir. İngiliz kuvvetleri ile ilgili olarak General Wavell'in yazdıkları şöyledir. " Bu geri çekilmenin paniksiz ve beceriyle gerçekleştirilmesinde, aynı zamanda birliklerin dayanıklılık ve taktik becerilerinde elimizdeki en büyük dayanak, General Gott komutasındaki Destek Grubu ve Yarbay Campbell Komutasındaki topçuydu." Mısır istilası ile ilgili olarak Mussolini 26 Ekim'de uzun süren duraklamadan memnun değildi. Sidi Barrani'nin ele geçirilmesinden sonraki bu kırk günlük duraklamanın "düşman"ın işine yaradığını düşünüyordu. İki gün sonra 28 Ekim 1940 günü İtalyan Ordusu Yunanistan'a taarruz etti ve tüm dikkatler Mısır ve Mareşal Graziani'den uzaklaştı. Böylece Mareşal Graziani'nin aceleye getirmeden harekat planı yapmaya fırsatı oldu. Mersa Matruh yönündeki yeni ileri harekat için 15 Aralık ya da 18 Aralık tarihi belirlendi. Ancak kısa bir süre sonra Mareşal Graziani ve dolayısıyla İtalyan kuvvetleri Mısır'da olayların gidişatı üzerindeki inisiyatiflerini kaybettiler. İngiliz kuvvetleri 8 Aralık 1940 tarihinde, Sidi Barrani dışından geçen bir hat boyunca düzenlenmiş olan İtalyan tahkimatlarına karşı bir genel taarruz başlattılar. General Berti hastalık izni nedeniyle Kuzey Afrika'dan ayrılmış, O'nun birliklerinin komutasını geçici olarak General İtalo Gariboldi üstlenmişti. İngiliz taarruzu son derece parlak bir başarıyla baskın tarzında gelişti. İtalyan 10. Ordusu'ndan imha edilmeyen ancak birkaç birlik geri çekilmeyi başarabildi. İngiliz taarruzu 11 Aralık'ta, Compass Harekatı kapalı adını alan geniş ölçekli bir karşı taarruz şeklini aldı. İtalyan kuvvetleri Libya içlerine kadar çekilmek zorunda kaldılar. Bir baskın olarak başlayan genel taarruz sona erdiğinde İtalyan 10. Ordusu'nun tümü imha olmuştu. Kaynaklar * Liddell Hart, II. Dünya Savaşı Tarihi Cilt 1. YKB Yayınları * Winston Churchill, The Second World War, Volume II, Their Finest Hour Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN 0-395-41056-8 * Martin Gilbert, The Second World War Phoenix. ISBN 1-84212-262-2. * Major Kenneth Macksey, Beda Fomm: Classic Victory. Ballentine's Illustrated History of the Violent Century Battle Book Number 22. Ballantine Books * Ian W. Walker, Iron Hulls, Iron Hearts: Mussolini's elite armoured divisions in North Africa Marlborough: Crowood. ISBN 1-86126-646-4 * Archibald Wavell, Despatch on Operations in the Middle East From August, 1939 to November, 1940 London: War Office. in London Gazette: (Supplement) no. 37609. pp. 2997–3006. 13 June 1946. Retrieved 2009-10-31 * Ian Stanley Playfair, "The Mediterranean and Middle East" Cilt 1 Naval & Military Press. ISBN 1-84574-065-3 * The New Zealand Electronic Text Centre www.nzetc.org

Kaynaklar

Vikipedi

İtalyan Mısır Taarruzu

İtalyan Mısır Taarruzu Hakkında Detaylı Bilgi

İngiliz Milletler Topluluğu

İtalyan taarruzu

İngiliz Milletler Topluluğu

İngiliz Milletler Topluluğu

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar