Türkçe Bilgi: İsmin hâlleri

ismin halleri; sözcükleri belirtme (yükleme) yönelme, bulunma ve ayrılma açısından tanımlayan, etkilenen sözcüğün yalın hali ve bu sözcüğe eklenmiş hal ekleri ile oluşturulmuş kelimelerdir. Türkçede ismin halleri Türkçede ismin beş farklı hali vardır: * Yalın hal * -i hali (belirtme) * -e hali (yönelme) * -de hali (bulunma) * -den hali (ayrılma) Hal ekleri büyük ve küçük ünlü uyumuna göre "i" yerine "ı" veya "u" ile "e" yerine "a" harfi ile oluşturulacak şekilde değişirler. * çayı, okulu * çaya, okula Benzer şekilde -de ve -den eklerindeki "d" harfleri de ünsüz sertleşmesine uğrayarak "t" ye dönüşebilir. * işte, çöpten

Yalın hali

Kelimelerin hal eki almamış halidir. Başka dillerde nominatif olarak bilinir. Çoğul eki, iyelik eki ya da tamlama eki almış sözcükler de yalın durumdadır.

-i hali (belirtme hali)

Sözcüklerin -i, -ı ya da -u eki almış halleridir. Adın belirtme durumu eki, adın sonuna geldiği sözcüğü belirtili nesne yapar. Yüklemin neyi, neleri, kimi, kimleri belirttiğini gösterir. Başka dillerde akusatif olarak bilinir. * Annem bizi eve götürdü. * Bulaşıkları yıkadım. 3. tekil şahıs iyelik eki olan -i ve -si ekleri hal eki değildir: * Ali'nin kitabı (iyelik eki) * Şu kitabı verir misin? (hal eki)

-e hali (yönelme hali)

Sözcüklerin -e ya da -a eki almış halleridir. Adın yönelme durumu sonuna geldiği sözcüğü dolaylı tümce yapar. Yüklemin bildirdiği eylemin nereye yöneldiğini gösterir. Başka dillerde datif olarak bilinir. Annem beni okula götürecek.

-de hali (bulunma hali)

Sözcüklerin -de ya da -da almış halleridir. Bu ekler sonuna geldiği sözcüğü dolaylı tümce yapar. Yüklemin bildirdiği eylemi gösterir. Hint-Avrupa dillerinde mevcut olmayan bu zamana bu dillerde lokatif de denmektedir.

-den hali (ayrılma hali)

Sözcüklerin -den ya da -dan eki almış halleridir. Adın ayrılma durumu nereden ayrıldığımızı gösterir. Bu ek sonuna geldiği sözcüğü dolaylı tümleç yapar. Hint-Avrupa dillerinde mevcut olmayan bu zamana bu dillerde ablatif de denmektedir. Başka dillerdeki haller

Genitif

İsmin halleri olarak tanımlanmasına rağmen isim olmayan sözcükler de hal ekleri alabilirler. Bunun dışında Hint-Avrupa dillerinde bilinen genitif ya da aidiyet hali Türkçede ismin sonuna -in eki getirilerek yapılmasına rağman ismin hallerinden sayılmamaktadır.

Vokatif

Ayrıca bir kişiye hitap için bazı dillerde vokatif adı verilen bir başka hal de mesela Hint-Avrupa dillerinden Kürtçe ve Latincede bulunmaktadır. Hint-Avrupa dillerinde kısmen çok daha fazla haller vardır. Mesela Fin-Ugor dillerinde 15, im Macarcada sayım şekline göre 0 ila 31, Vepsçede ise 24 hal vardır. Fakat kavramı genel olarak geçerli şekilde tanımlamak zordur. Bazı eksperler, bu kavramın bütün dillere - mesela İngilizce veya Macarcaya uygulanabileceğini şüpheyle karşılamaktadır.

Kaynaklar

Vikipedi

İsmin Hâlleri

İsmin Hâlleri Hakkında Detaylı Bilgi