Hayatı
Tam adı ``Ebu Ali Ahmed bin Muhammed bin Yakub bin Miskeveyh`` olan İbn Miskeveyh 936 senesinde İran`ın Rey kentinde doğdu. 940 veya 951 senesinde doğmuş olabileceği ortaya atılmıştır.İbn Miskeveyh öğrenimini, doğduğu kent olan Rey kentinde tamamladı, iyi bir eğitim gördü. İbn Miskeveyh döneminin ünlü bilginlerinden ve hocalarından ders aldı. Çağının önde gelen filozofları (İbn Sina, Ebu Reyhan el-Beyruni ve Ebu Hayan et-Tevhidi gibi) ile bilgi alış-verişinde bulundu. İbn Miskeveyh özellikle Farabi`den çok etkilenmiş ve meşşai ekolün önemli isimlerinden olmuştur.
İbn Miskeveyh asıl ilgi alanı olan felsefenin dışında uzunca bir süre kimya ile de ilgilendi, çeşitli araştırmalar yaptı. Kimya alanında yaptığı çalışmalardan hiçbiri bugüne ulaşmamıştır. İbn Miskeveyh felsefe ve kimya dışında tıp, edebiyat, tarih, ahlak ve metafizik ile de ilgilenip, bu konularda birçok eser kaleme aldı. Özellikle ahlak sistemi ile dikkat çeken İbn Miskeveyh ahlak konusunda çok önemli bir yere sahip olmuştur. Eserlerinde Farabi metodunu izlese de, genel olarak Farabi`nin aksine pratiğe nazariyeden önce yer verip, pragmatizme yaklaştı. Kendisinden önceki Meşşai ekolü filozofları gibi Eflatun ile Aristo`nun fikirleriyle İslam dinini uzlaştırmaya çalıştı.
İbn Miskeveyh dönemin önemli isimlerinin yanında katiplik ve kütüphanecilik yaptı. İlk önce vezir Ebu`l-Fadl İbnu`l Amid`in kütüphane memurluğunu yapmış, ün ve itibar kazanmaya başlamıştı. Daha sonra da sarayda katiplik, özel kütüphane memurluğu, hazinedarlık ve muallimlik gibi çeşitli görevler aldı.
Ahlak felsefesinde özellikle Eflatun, Aristo ve Calinos`tan etkilenen İbn Miskeveyh ahlakın gayesinin üstün saadete erişmek olduğunu düşünmekteydi. Ona göre ahlakın dört temel fazileti hikmet, şecaat, rikkat ve adaletti. Bu faziletlerin tek başına yaşayan bir insanda değil de toplumda oluşabileceğini öne sürdü. Bu nedenle ona göre ahlak, “``sosyal ahlak``”tı. Miskeveyh daha çok etik alanındaki eserleriyle İslam Felsefe geleneğinde tanınmıştır. Hatta etik konuları ilk ele alan İslam filozofu olduğundan bazı kimselerce kendisine "``Muallim-i Selase``" (Üçüncü Öğretmen) -bu sıfat, Aristo`nun "``Muallim-i Evvel``", Farabi`nin "``Muallim-i Sani``" oluşu gözönüne alınarak kendisine verilmiştir- unvanı verilmiştir. Miskeveyh Plato ve Aristo`nun yanısıra, Porfirius, Pisagor, Galen, Afrodisyaslı İskender gibi Yunanlı filozofların eserlerinden etkilenmiş ve yararlanmıştır. Felsefe tarihçilerine göre İbn Miskeveyh öldüğünde geride 20 cilt eser bıraktı. Fakat bu eserlerin çoğu bugüne ulaşamamıştır. 1030 senesinde İsfahan`da öldü.
Başlıca Eserleri
- Tehzibu`l Ahlak,
- Risale Fi Mahiyeti`l-Adl,
- Cavidan-ı Hırat (el-Hikmetu`l Halide),
- Tevaribu`l Ümem
- el-Fevzu`l Asgar
Türkçedeki Kaynakça
- Kutluer,İlhan, ``İslam`ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru``, İz. Yayıncılık. İstanbul 1996.
- Prof. Dr. Necip Taylan, Anahatlarıyla İslam Felsefesi
- ibn Miskeveyh, Ahlakı Olgunlaştırma, Kültür Bakanlığı Yayınları
Dış bağlantılar
- Muslim Philosophy/Ibn Miskawayh (İngilizce)
- Unesco (PDF) (İngilizce)
- Britannica (İngilizce)
