Hayalet Bilimi ve Hayali Kimlikler Neo Osmanlıcılık, Özal ve Balkanlar
Kısaca: Şaban Çalış'ın akademik araştırma kitabı. ...devamı ☟
Marx'sız olmaz. Marx'sız bir gelecek olmaz. Marx'ın hatırası ve mirası olmadan hiç olmaz. Her koşulda bir Marx gerekir. Dehası, ya da en azından hayaletlerinden birisi gereklidir. sözkonusu alıntısında Marx yazan yerleri Osmanlı ile değiştirme teması üzerine, "Osmanlı, modern Türkiye'nin ötekisidir. Bu anlamda Derrida'nın Batı yaşam biçimi üzerine, kapitalizmin ötekisi Marx(ism)in, varolan ve varolacak olan etkisini ortaya kullanmak için kullandığı hayalet metaforu, Osmanlı ile Türkiye arasındaki geçmiş ve gelecekteki ilişkilerin ortaya konulması için uygun ipuçları sunmaktadır." demektedir. Yazara göre bir ölünün iyi defnedilmemesi onu hayalet veya hortlak olarak geri döndürmektedir. Bunu kitapta şöyle açıklar; :"Mesela, ölümle, varlığın öteki kalıpları vasıf değiştirirken, ölüyü uğurlamaya ilişkin seremonide yapılacak bir eksiklik, bedenin uygun bir biçimde defnedilmemesi, vasiyetine saygısızlık, asgari ölçülerde yas tut(a)mamak, veya yası gereğinden fazla uzatmak gibi şeyler, kısaca, ölüm ve defin sürecinin tamamlanmamışlığı, gideni bir şekilde geri getirecektir herhalde. Bu, ruh olur, hortlak veya hayalet olur ama hep bir şeyler bizimle kalır." Yazar son günlerde mevzu olan "Neo Osmanlıcılık" tezine farklı bir bakış açısından bakmaktadır. Bu anlamda şöyle der kitabında; :"Neo-Osmanlılık, kolektif aidiyet kalıplarının ontolojik yapısı anlamında, muhayyelin yeniden inşası ve modern Türkiye'yi 1990'lı yıllarda, Balkanlar üzerinden gelip ziyaret eden, bir Osmanlı hayaletinden başka bir şey değildir."
Osmanlı-Halk ilişkisine bakış
Yazara göre Osmanlı'nın elit tabakası halkı hakir görmektedir. Halk(tebaa) da aynı ölçüde Osmanlı'dan nefret eder. Kitapta bu konu hakkında; :"Osmanlı, taşra için çok defa ceberrut bir devlet, ruhsuz bir yönetici sınıf, asker toplamaktan ve vergi almaktan başka bir marifeti olmayan ferman sahibi padişahlardan ibarettir." Ayrıca tebaa arasındaki görüş ayrılıkları hakkında da, :"Osmanlı sözcüğü İslam kadar dini, Türk kadar etnik içerikler taşımaktadır."
Turgut Özal
:"(...)Kullandığı terminolojideki İslami ağırlık bir kenara, (...), '150 senelik bizim yaşadığımız' serüvene doğrudan yaptığı atıfla, Osmanlı ile Cumhuriyet arasında bir kesintisizlikten ve net bir özdeşlikten sözetmesi açısından, önemlidir."
Osmanlı'nın Hayaleti
Kitap daha önce de konuşulan, Balkanlar üzerindeki Osmanlı hayaleti tartışmasına yeni bir açıdan yaklaşıyor. İdeolojik bir "Neo Osmanlıcılık" karamıyla. Yazara göre Osmanlı yıkıldıktan sonra onun hayaleti Avrupa'da, Orta Doğu'da hala dolaşmaktadır ve bu hayalet oralarda hala gizil bir özlemi yansıtır. Osmanlı'sız olmaz, Osmanlı'nın kendisi ya da hayaleti gereklidir, yazara göre. Osmanlı'nın özellikle kültürel alandan ziyade, siyasal alanda Balkanlar'da yarattığı bilinç bu toplumların kültürlerine işlese de bu toplumlar deneyimli Osmanlı bürokrasisini kaybedince afallamış ve sürekli iç karışıklarla uğraşmak zorunda kalmışlardı. Çünkü siyasi tecrübeleri yoktu. Osmanlı, üçüncü Roma'dır. Fatih, İstanbul'da Roma arabasıyla gezdiğinde aslında bu yeni bir devrin başlangıcıydı. Pax Ottoman'a devrinin.
Kitabın Bölümleri
* Teşekkür * Giriş * Hayaletbilimi ve Hayali Cemaatler * Osmanlı:Bir Aidiyet Formunun Sancılı Oluşumu * Osmanlıcılık:İdeoloji ve Muhayyel Cemaat Projesi * Muhayyelden Hayalete:Cumhuriyet'in Ötekisi Olarak Osmanlı * Özal ve Osmanlılar:Tarih Bilinci ve Tahayyül Gücünün İşleyişi * Balkanlar: Osmanlı Hayalet Sahası * Neo-Osmanlılık:Balkanlar'da Gezinen Hayaletin İdeolojisi * Sonuç * Kaynakça * İndeks
Notlar ve referanslar
Yararlanılan metinler
* Çalış, Şaban H, Hayalet Bilimi ve Hayali Kimlikler; Neo-Osmanlılık, Özal ve Balkanlar, Çizgi Kitabevi, 3. Baskı * Baran, Mehmet; Hayaletbilimi ve Hayali Kimlikler (Kitap İncelemesi); Danışman, Şaban H. Çalış, Selçuk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakultesi, Uluslararası İlişkiler bölümü, haz. öğr. 070607014 (14 sf).
