Türkçe Bilgi: Emeviye Cami

Emeviye Cami Suriye'nin Şam şehrinde Emeviler zamanında yapılan büyük cami. Cami, Emevi halifelerinden Velid bin Abdülmelik tarafından 705-715 tarihleri arasında yaptırıldı. Ümeyye Camiinin şu anda bulunduğu yerde Roma döneminde yapılan bir Jupiter tapınağı vardı. Daha sonra Hıristiyanlık döneminde bu tapınağın yerine Bizans bazilikası (Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde görülen dikdörtgen biçiminde kilise) yapıldı. Şam Müslümanlar tarafından feth edilince şehrin bir kısmı sulhla, bir kısmı kılıçla fethedildiği için (635), bazilikanın doğu kısmı Müslümanlarca fetih hakkı olarak cami, batı kısmı da sulh sebebi olarak Hıristiyanlar tarafından kilise olarak kullanıldı. Şam şehrine doğu tarafından sulh ile giren müslüman komutan Ubeydullah bin Cerrah, şehrin batı tarafından kılıçla harp ederek giren ise Halid bin Velid'dir. Emevi halifelerinden Velid bin Abdülmelik (705-715), bu bazilikanın yerine yeni bir cami yaptırmak istedi. Yapılacak yeni caminin bilinen bütün camilerden daha büyük, Hıristiyan kiliselerinden daha görkemli olmasını istiyordu. Yeni caminin yapımına başlandı. Suriye'nin her tarafında bulunan antik yapı kalıntılarından, sütun ve sütun başlıkları, mermer plakları getirildi. Caminin süslenmesinde İran, Hindistan, Mağrip ve değişik devletlerden Ünlü usta ve sanatçılar çalıştırıldı. Bunların sayısı binin üzerindeydi.

Ümeyye Camii, İslam mimarisinin doğuşunda ilk etkileri gösteren bir eserdir. İslam mimarisi tarihinde, ayrı bir özelliği vardır. Camide plan düzeni olarak dikdörtgen biçimi kullanıldı. Caminin eni 137 m, derinliği 37 m'dir (137 x 37 m).

Dikdörtgen plana sahip caminin önünde üç yanında, iki katlı revaklarla çevrili büyük bir avlu yer alır. Caminin kare planlı üç minaresi vardır. Bunlardan güneydoğu köşesindeki minare Ak Minare olarak bilinir. Hazret-i isa Minaresi de denir. Müslümanlar arasında hazret-i isa'nın ahir zamanda gökten yeryüzüne bu minareye ineceği inancı yaygındır. Güneybatı köşesindeki minareye Kayıtbay Minaresi, avlunun kuzey revaklarının ortasında ve tam mihrap ekseni üzerinde bulunan minareye de El-Arus Minaresi ismi verilir.

Cami sahnını, koridor gibi bölen ve çatıyı tutan kırk somaki sütun ile yirmi dört yapma sütun vardır. Mihrabın hemen üstündeki kubbe, dört yapma sütun üzerine oturur. Bu sütunlar arasında zarif ve sanat güzelliği olan altmış dört kemer bulunmaktadır. İki yüz seksen civarında penceresi vardır. Camları renkli, çerçeveleri bezeli usulde kaplıdırlar. Duvarları altınla cilalı madolyonlarla süslenmiştir. Madolyonların içi renk renk küçük taşlarla kaplıdır. Yan tarafındaki dehliz tavanları, güzel tezhip ve nakış motifleriyle süslüdür. Çok güzel ve sanat değeri olan bir mihrabı vardır. Görülmeye değer bir İslam sanat eseridir.

Caminin, enine orta sahın ile dikine sahının kesiştiği yerde bir kubbesi vardır. Kubbe ilk yapıldığında ahşap olduğu, sonraki çıkan bir yangında yandığı, yazılı kaynaklarda geçmektedir. Abbasiler zamanında dikine sahının üstü üç tane kubbeyle örtüldü. Şu andaki kagir kubbe Timur Hanın Şam'ı fethetmesinden sonra yapıldı.

Ümeyye Camii, Müslüman-Türk hakimiyeti zamanında beş defa yandı. Cami bu sebeple büyük onarımlar geçirdi. Bu onarımlardan son ikisi ise Osmanlı Sultanlarından Kanuni Sultan Süleyman ve Sultan İkinci Abdülhamid tarafından yapıldı.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Emeviye Cami

Diyarbakır Ulu Camii

Cami

Emevî Camii

Mihrap

Arap Camii

Musul

Emevîler

Kurtuba Camii