Doğu Göktürk Kağanlığı (Çince: æ±çªå¥æ±—國; 583 - 630),
Göktürklerin Bölünmesi ve Doğu Göktürkler
Devletin batısını 576 yılından beri yöneten Tardu ile 581 yılında doğu tahtına çıkan İşbara arasında tüm devletin başının kim olduğuna yönelik iç çatışma çıktı. Geleneklere göre doğu tarafının baş kağan olması gerekirken; Çin devleti batının yabgusu Tardu`ya elçi ve hediyeler gönderek; Tardu`nun aklına hükümdarlığı sokturdu.İşbara Dönemi
Göktürk devletinin ikiye ayrılmasından sonra, Doğu Göktürk devleti gücünü kaybetmeye başladı. İşbara Kağanın Çine düzenlediği seferler başarısızlıkla sonuçlandı. Çin ipek ticaretini engelleyip Göktürklerin onbin kadar tüccarını sınırdışı etti. Bu durum Doğu Göktürkler arasında açlık ve yoksulluğun doğmasına yol açtı. Doğu Göktürklere bağlı birçok Türk boyu kıtlık sebebiyle Batı Göktürklere sığındı. Çevresinde kalan az Türk boyu ile zor durumda kalan İşbara, 585 yılında giderek artan iç isyanlar sebebiyle Çin hakimiyetini kabul etti ve Çinden yardım istedi.
Doğu Göktürkleri bertaraf etmeyi başaran Çinin asıl amacı; tüm Orta Asya halklarını Çinlileştirerek, Çin için tehdit olmaktan çıkarmaktı. Bu nedenlerle Doğu Göktürk halkına Çince konuşmayı, Çinliler gibi giyinmeyi ve Çin adetlerini kabul etmeyi zorladı.
Çin esaretine dayanamayan İşbara 587 yılında öldü.
Yehü ve Tülan zamanlarında Çin baskısı iyice arttı. Kimin Kağan tüm istekleri kabul etmek zorunda kaldı. Daha sonra başa Şipi Kağan geçti.
Şi-Pi Kağan ve tekrar güçlenme
Şipi Kağan döneminde doğu Göktürkler ilk bölündükleri evredeki gibi eski güçlerine kavuştular Şipi Kağan; Tibetten Amur ırmağına kadar tüm Doğu Orta Asyayı yönetti. Çindeki iç karışıklıklardan yararlanarak Çine savaş açtı ve Çini haraca bağladı. İmpartor esir düştü. İmpartoru yıllık vergi vermek şartıyla serbest bıraktı.
Daha sonra Oğlu Çulo Kağan geçti. Çulo Kağan evlendiği Çinli prenses tarafından zehirlenerek öldürüldü.
Daha kardeşi Kieli Kağan geçti. Çin üzerine çıktığı bir seferde esir düştü. Çinli imparator ; kuzeni Şipi Kağanın yaptığının tersine öldürüldü. Doğu Göktürk devletine son verildi.
630 yılından 680 yılına kadar Doğu Göktürkler Çin esaretinde yaşadılar.
Doğu Göktürk Kağanları
- İşbara (581- 582 bölünme- 587)
- Yehu (587-589)
- Tülan (589-600)
- Kimin Kağan (600-609)
- Şipi Kağan (609-619)
- Çulo Kağan(619-621)
- Kieli Kağan(621-630)
İşbara Kağanın Çin imparatoruna mektubu
Doğu Göktürkleri bertaraf etmeyi başaran Çinin asıl amacı; tüm Orta Asya halklarını Çinlileştirerek, Çin için tehdit olmaktan çıkarmaktı. Bu nedenlerle Doğu Göktürk halkına Çince konuşmayı, Çinliler gibi giyinmeyi ve Çin adetlerini kabul etmeyi zorladı. İşbara Kağan bu baskılar sonucunda Çin imparatoruna yazdığı mektupta;``Size bağlı kalacak, haraç verecek kıymetli atlar hediye edeceğim. Fakat dilimizi değiştiremem. Halkıma çin giysileri giydiremem. Adetlerimizi, kanunlarımızı değiştiremem. İmkan yoktur. Çünkü bu yönlerden bütün Türklerim, hassasiyetle çarpan tek bir kalptir.``fact
