|isim = Dodurga
|harita2 =
|harita2 boyut = 200px
|harita2 açıklama =
|harita1 = Çorum districts.png
|harita1 boyut = 250
|harita1 açıklama = Çorum İli Siyasi Haritası
|harita = Corum_Turkey_Provinces_locator.jpg
|harita boyut = 250
|harita açıklama = Turkiye`de yeri
|il = Çorum
|şehir nüfusu = 3.431
|ilçe nüfusu = 10.752
|nüfus_itibariyle = 2000
|nüfus_ref = [1]
|nüfus_yoğunluğu =
|yüzölçümü = 214
|rakım =
|lat_deg =
|lat_min =
|lat_hem =
|lon_deg =
|lon_min =
|lon_hem =
|posta kodu = 19x xx
|alan kodu = 0364
|plaka = 19
|kaymakam = Ahmet Karatepe
|belediye başkanı = Mustafa Aydın
|websitesi = http://www.dodurga.bel.tr/
|ilçe = http://www.dodurga.gov.tr/}}
Çorum ilinin bir ilçesidir.
TARİHİ:
Dodurgalılar Bozokların Ayhan koluna bağlıdır. Kaşgarlı Mahmut Totırga olarak zikretmiştir. Kaşgarlıya göre boyun damgası şeklindedir. Reşideddin` e göre Dodurga kelime olarak ülke olmak ve yönetmek manasına gelmektedir ve boyun damgası . şeklindedir. Yazıcıoğlu` ya göre ise Dodurga Mülkdutmak ve yaşamak şeklinde telafuz edilmiştir. Boyun damgası şeklindedir. Her Oğuz boyunu sembolize eden bir kuş vardır. Dodurga Boyu`nun sembolü de (Onku`u) Bozkır Kartalıdır.Malazgirt savaşından sonra çeşitli zamanlarda Anadolu`ya büyük kitleler halinde Türkmenler göç etmişlerdir. Sultan Alparslan`ın görevlendirdiği komutanlardan Danışment Ahmet Gazi Malatya`yı fethettikten sonra (1072)Amasya (Harşana) önlerine gelerek Amasya kalesini zaptetmiştir. Harşana Kalesi beği Şaddad`ı yakalamak amacıyla Osmancık`a kadar kovalamış ve yakalayarak hapsetmiştir. Ahmet Gazi Osmancık kalesini zaptettikden sonra burasına Alayuntlu Neslinden Sokulu oymağı reisi Osman Beğ` e bırakmış kendisi de Gümüş üzerinden Elbistan`a kadar uzanmıştır.Osman bey kardeşi Ayhan beyi Dodurga Köyüne çevresinde bulunan köylerle birlikte uç beyi olarak tayin etmiştir. 1074 yılında Dodurga beyi Ayhan bey Amasya Devlet ricaline görev verildiğinden yerine Kızılkanatoğullarından Ahmet beyi tayin etmiştir.Ahmet bey köyün yeniden imar edilmesini sağlamış Kızılkanat adını taşıyan bir cami yaptırmıştır. Bu cami fazla tahribat gördüğünden 1977 yılında yıkılarak yerine yine aynı adı taşıyan bir cami inşa edilmiştir.
Danişmentlilerin son zamanlarında, İskilip yolu üzerinde bulunan Dodurga Osmancık- İskilip bağlantısını sağlayan önemli bir konumdaydı. Danişmentlilerden sonra Dodurga Selcuklularan idaresine girmiştir. Sultan II. Kılıçarslan sağlığında ülkesini II oğlu arasında pay etmiş Osmancık oğlu Sencer`in hissesine düşmüştür. Kösadağ Savaşından (1243) sonra Anadolu Moğol egemenliği altına girmiş,1260 tarihinde Moğol nanı Hülagu Kızılırmağın batısını Dodurga ve çevresi dahil Selçuklulardan Keykavus` a doğusunu merkezi Amasya olmak üzere Rüknettin KILIÇARSLAN `a vermiştir.Bu sırada Dodurga`nın idaresi Keykavs`a bağlı olarak Köyün ulularından Hamik Beğ` e aittir. Dodurganın ilk yerleşim bölgeleri önceleri şimdiki İlçenin güneyinde bulunan dağın eteğinde Kuzyaka ve Damlaca denilen yerde bir yerde doğusunda öldürmüş denilen mevkide bulunuyordu. Dodurga 1910-1935-1942-1943 yıllarındaki depremden çok hasar görmüş, birkaç defa yeniden imar edilmiştir. Birinci dünya savaşında erkek nüfusunun büyük kısmını kaybetmiştir. Milli Mücadeleye de aktif olarak katılan Dodurgalılar Osmanlının son zamanlarında her Türk köyü gibi sönüklenmiş ise de Cumhuriyetin ilk 20 yılından sonra çevresinde linyit madeninin bulunması nedeniyle tekrar önemli bir yerleşim bölgesi haline gelmiştir. Dodurga 1963 yılında yapılan referandumla belediyelik olmuştur. 09.05.1990 tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile İlçe olmuş ve 01.09.1991 yılında İlçelik açılışı yapılarak ilk Kaymakamlık ve bağlı birimler oluşturulmuştur. (Tahrir defterinde Dodurga , Doturga, Todurga ve Toturga gibi değişik şekillerde yazılan bu oğuz boyuna ait Anadolu da 24 yer adına rast gelinmektedir. XIX yy başlarında İran`da yazılmış bir risalede Dodurgalılar`ın o kadar zayıf değil, fakat dayanıklı ve iyi koşucu soy atlara sahip bulundukları yazmaktadır. Bugün İlçemizde kültür olarak Orta Asya izlerine rastlamaktayız. Yağmur duasına çıkıldığında at kafası ıslanması ve at kurban edilmesi eski şaman inancıdır ve bu kültür günümüzde devam etmektedir. Mesela "Caydak" sözcüğü bizde yavan boş anlamına gelirken Kırgızca da "bu sözcük" "boş atmak" anlamına gelmektedir. Dodurga da Sincap` a Teyin denilmektedir.Göktürk abidelerinde de Sincap sözcüğü Teing olarak yazılmıştır. Yine Türkmenlerin koşmak manasında kullandıkları yüğürtmek sözcüğü de bugün hala kullanılmaktadır.)
COÄRAFİ YAPI:
I.Coğrafi Konum : Dodurga, Karadeniz Bölgesinin Batı Karadeniz Bölümünün güney doğusunda yer alır. Dünya üzerinde 400 20` - 400 35` kuzey enlemleri ile 340 20` - 340 30` doğu boylamları arasında yer alır . Çorum ilinin 14 ilçesinden biri olan Dodurga, Çorum il merkezinden 45 km kuzeydedir.dodurga ilçesinin kuzeyinde Osmancık, batısında İskilip kuzeydoğusunda Laçin ilçeleri yer alır.Dodurga, İstanbul, Samsun karayolunun 20km güneyinde yer alır. Yüzölçümü 214km, denizden yüksekliği 510m olan Dodurga ilçesi Kızılırmak`a 25 km mesafede Alpagut çayı kenarına kurulmuş bir kasabadır.II. Fiziki Coğrafya :
A)Yapı ve Yeryüzü Şekilleri : İlçemiz Anadolu`nun ayrılan tektonik birlikler arasında alpın orojenik özelliği taşıyan pontid tektonik birliğine çok yakın mesafede yer alır.Kuzeyinden kuzey Anadolu fayı geçmektedir. İlçenin kurulduğu saha üç tarafı tepelerle çevrili sadece doğusu açık olan yarım çanak şeklindeki miyojen havzasıdır. İlçenin kuzey batısında ve güneyinde yer alan Alpagut dağları ile Kızıldağ kütleleri yer almaktadır. Kuzeybatısındaki dağların üstündeki önemli yükseltileri Bakacak tepe (1425m), Budama tepe (1456m) Çakırkıran (1306m) ve Dikmen tepedir (1115m) Güneyindeki Dededağı en yüksek noktası ise kızıl tepedir.(1396m) Platoya dalgalı bir görünüm kazandıran tepeler ilçenin doğusu dışındaki hemen her yerde mevcuttur. 500-1100 m yükselti basamağında yer alan plato sahası oldukça geniş bir alan kaplar. Kızılırmak tabanlı (500m) başlayan platolu alan dağlık alanda (1100m) sona erer.
Vadiler :
- Tabanlı Vadi : İlçenin doğusunu kuzey-güney yönünde tamamen kaplayan Kızılırmak tabanlı vadisi 17 km uzunlukta ve ortalama 2,5 km genişlikteki bir sahayı kaplar.Vadinin genişliği ,güneyde 750m`ye kadar düşmekte ,kuzeye doğru ilerledikçe 4 km kadar çıkmaktadır. Ayrıca Alpagut Çayı ,Kuyucak Çayı ve derelerin vadiye açıldığı kesimlerde 200-250m genişlikte bir taban meydana gelmiştir. - Kertik Vadi : İlçenin kuzeybatı ve güneyindeki dağlık alandan beslenen kertik vadiler ,batıdan doğuya doğru ve çanak çevresinden merkeze doğru olan eğilimi takip ederek sularını tabanlı vadiye ulaştırırlar.Bunların içinde en önemlileri Alpagut ve Kuyucak çaylarının yukarı çığırlarının oluşturduğu -Kertik vadiler ile Devren çayı kertik vadileridir. İklim özelliklerine uygun olarak kertik vadiler kış ve ilkbahar aylarında su bulundururlar.Yazları tamamen kurudurlar.
İlçenin topoğrafik durum diyagramına bakacak olursak ;
Platolu alan :%64,5
Tabanlı vadi :%23,5
Dağlık alan :%12 lik bir alan kaplar.
İlçenin yeryüzü şekillerinin karmaşık bir yapıda olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır.B) İklimi : Dodurga ilçesi iç anadolunun karakteristik karasal ikliminin , Karadeniz iklimine geçiş tipi hüküm sürer.Yazları sıcak ve kurak ,kışlar esas kara ikliminden daha ılık geçer.
ı. Sıcaklık : Ortalama sıcaklık 13.30 dir. En sıcak aylar temmuz (24.40) ve ağustos (250) aylarıdır. En soğuk ayları ise Ocak (1.50) ve Şubat (3.60) aylarıdır. Temmuz ve ağustos aylarının sıcak geçmesinden yöredeki tarım kültürü etkilenmiş ve onun için bu aylarda olgunlaşan çeltik, buğday, nohut, yeşil mercimek, ve soğan vb. tarımsal bitkiler ilçe halkınca tercih edilmiştir. Kasım ayının sonunda başlayan don olayları bütün kış devam edip mart ayı ortalarında son bulur. Ortalama don ile geçen gün sayısı 15`tir. ıı. yağış : Dodurga İlçesinde kara ikliminin orta Karadeniz`e geçiş tipi görülür.Yıllık ortalama yağış 373.2mm`dir. Dodurga` da en yağışlı mevsim ilkbahardır (%35.6mm). En kurak mevsim ise yazdır (%18.5mm). Yağış miktarı temmuz ayından itibaren gideler azalarak ağustos ayında minimum değere düşer (11.6mm). ııı. Basınç ve rüzgarlar : Dodurga` nın hakim rüzgar yönü kuzey doğudur. En çok esen rüzgarlar kuzey doğudan Poyraz, doğudan Güneydoğusudur. Esme sayılarına göre diğer rüzgar yönleri güneybatıdan Lodos, kuzeyden Yıldız, Güneydoğudan Keşişlemedir. Kuzeydoğu sektörlü rüzgarların daha çok esmesinin sebebi kışın Sibirya Y.B. alanı ile Akdeniz deki A.B. alanı arasındaki basınç farkıdır. C) Bitki Örtüsü : Yüksek kesimlerinde doğal bitki örtüsü olarak ormanları,aşağılara inildikçe fundalıkların ve kısa boylu otların yer aldığı stepleri görmekteyiz. D) Hidrografya : 1. Yerüstü Suları : Dodurga akarsu bakımından son derece zengindir.Kızılırmak en büyük ve önemli akarsudur.Kızılırmak`a karışan diğer akarsular Alpagut Çayı ve Kuyucak Çayı`dır.Kızılırmak`a karışan akarsuların yataklarında çok az su bulunmasına rağmen kış ve ilkbahar mevsimindeki yağışlara bağlı olarak su seviyeleri yükselir.Ayrıca Alpagut Çayı linyit madeninden tulumbalarla çıkartılan kaynak sularını alarak yaz kuraklığından daha az etkilenir. 2. Yeraltı ve İçme Suları: Dodurga İlçesi yer altı suyu yönünden oldukça fakirdir.Yüzeyde tek tük rastlanan kaynaklar genelde fay zonlarından çıkmaktadır.İlçe köylerinin içme suları bu kaynaklardan sağlanmaktadır.İlçe merkezine ise bu kaynak suları yetersiz gelmektedir. Bu nedenle ilçe merkezine Hamamözü (Amasya) İlçesi`nden boru hattı ile içme suyu getirme çalışmaları devam etmektedir. İçmeye elverişli olmayan sular sulama amaçlı kullanılmaktadır.
E . Toprak Örtüsü : İlçemizdeki başlıca toprak tipleri Alivyal, kolivyal ,kahverengi orman topraklarıdır.
1. Alüvyal Topraklar: Akarsuların taşıdığı ince malzemesi akarsuların yayıldığı alanlarda birikmesi ile oluşur. Alüvyal topraklar ,Alpagut Çayı ve Kuyucak Çayı aşağı çığırları ile Kızılırmak tabanlı vadi boyunca uzanır. 2. Kolivyal Toprak: Kolivyal topraklar yan derelerin kısa mesafelerden taşınarak meylin azalmış olduğu yerlerde depo ettikleri materyalin meydana getirdiği genç ve orta derinlikteki topraklardır.Su tutma kapasiteleri düşüktür. 3. Kahverengi Orman Toprakları: Dodurga İlçesinin hemen her yerinde bulunabilen toprak çeşididir.Verimleri, sulanan alanlarda yüksek ,kıraç alanlarda ise düşüktür.Renkleri açık kahverengi ile boz arasındadır.Bozkır alanların en yaygın toprak çeşididir.
III. BEŞERİ EKONOMİK COÄRAFYA
A.Yerleşme:
1.Kuruluşu ve Gelişmesi: Dodurga ilçesi XIV.yy.da buraya gelen Hüsamettın adındaki Horasanlı tarafından kurulmuştur.Bu civarda göçebe dolaşan Toduroğulları,Çındıkoğulları , Hatipoğulları adındaki kabilelerle birleşerek köy meydana gelmiştir.Toduroğulları kabilesinin daha nüfuslu olması sebebiyle Dodurga denilmiştir. Osmanlılar devrinde önemli bir yerleşim yeri olan Dodurga 1914 ı.Dünya savaşında erkek nüfusunun önemli bir kısmını kaybetmiş ve Osmanlının son dönemlerinde her Türk köyü gibi sönükleşmişse de Cumhuriyetin ilk yirmi yılından sonra çevresinde linyit madeninde bulunması tekrar önemli bir yerleşim yeri olmuştur. 1964 yılına kadar muhtarlıkla idare edilen Dodurga 1964 yılında belediye yönetimine kavuşmuştur. Alpagut Kasabası ,Tutuş , Berk ,Obruk, M.D.Tekke, Ayva Köyü ,Kuyucak, Yeniköy, Çiftlik,Dikenli,Kirenci Köylerinin merkezliğini yapan Dodurga 1990 yılı ortalarında ilçe yönetimine kavuşmuştur. İlçe olduktan sonra Dodurga da şehircilik faaliyetleri hızlanmış ve bugün ilçe merkezi ; Esentepe ,Okul , Doğu, Ulucami Mahalleri ve merkezinin 2,5 km kuzeyinde yer alan Çatar Mahallesinden oluşmaktadır. İlçenin okulsuz köyü yoktur.1942 yılında ilk ilkokulun açıldığı ilçede 2003 yılı itibariyle 1 ÇP Lisesi, 5 ilköğretim ve 4 birleştirilmiş sınıflı ilköğretim bulunmaktadır. İlçede su sıkıntısı nedeniyle yerleşmeler toplu haldedir. 2. Mesken ve Mesken Tipleri : Yerleşmede olduğu gibi mesken ve mesken tipleri de coğrafi şartların ortak etkileri sonucu ortaya çıkmıştır.Meskenleri iki kısma ayırmak mümkündür a.Eski tip meskenler : Yapı malzemesi çevreden temin edilen kerpiç ve ağaçtır. Evlerin çoğunluğu kerpiç ve tuğla kullanılmak suretiyle ayrıca ardıçtan ağaç hatıllar atılmak suretiyle yapılmış,genelde iki katlı yapılmış evlerdir. b.Yeni tip meskenler : Dodurga 1944 depreminde eski tip evlerinin büyük bir kısmını kaybetmiştir. Bu nedenle yeniden yapılan evler eski tip konutlardan bir hayli farklıdır. İlçede artan gelir seviyesinin ve nüfusun sonucunda yeni tip konutlarla kaplı Esentepe mahallesi oluşmuştur.
EKONOMİK DURUM
1. TARIM : Tarım ,insanların toplayıcılık ve avcılıktan sonra yerleşik hayata geçtiklerinden beri,bitki ve hayvan hayatını kullanarak ekonomik ve fayda sağlamak amacıyla yaptıkları faaliyetlerin tümüne birden diyoruz.İLÇEMİNİN ARAZİ DURUMU
Alan özelliği Hektarı Yüzdesi
Nadaslı kuru tarım 5322 %26.5
Sulu tarım 1420 %0.7
Bağ- Bahçe 241 %0.1
Çayır-Mera 2460 %12.3
Ormanlık-Fundalık 9050 %45.1
Kullanılmayan alan 1557 %0.7
TOPLAM 20050 %100
Halkımızın büyük çoğunluğu tarım ile uğraşmaktadır. İlçemizde birinci derecede üretimi yapılıp pazarlanan çeltiktir. Kuru tarım alanlarında 3500 hektarlık alanda buğday ,1400 hektarlık alanda arpa ekimi yapılmaktadır. Kuru tarım alanlarında az miktarda ticari amaçlı şeker pancarı,soğan, geçimlik olarak ta fasulye,nohut ve mercimek ekimi yapılmaktadır. Son yıllarda halkımızın tarıma özendirilmesi amacıyla 2003 yılında çiftçilerimize 900 adet ceviz fidanı 580 adet muhtelif meyve fidanı dağıtımı yapılmıştır.
2. HAYVANCILIK
Dodurga ilçesinde hayvancılık halkın tarım ve madenden sonra üçüncü geçim kaynağıdır. İlçemizde 2953 adet büyükbaş ,2125 adet küçükbaş hayvan olup büyükbaş hayvanlarda melez ve kültür ırkına doğru bir artış söz konusu olmaktadır. Bu artışta desteklemeli olarak yapılan suni tohumlama etkili olmuştur.
3. MADENCİLİK
Madenler yer altı zenginlik kaynaklarındandır. Yerin jeolojik yapısı ile ilgilidir. Dodurga ilçesi linyit yatakları yönünden zengindir. Dodurga ilçesinde kömür 1942 de bulunmuştur. İşletilmeye aynı yıl başlanmıştır. MTA tarafından 1948 de yapılan etütte 30 milyon ton rezerv tespit edilmiştir. 1977 yılına kadar Çorum Özel İdare müdürlüğünce işletilen işletme bu tarihten itibaren TKİ tarafından işletilmeye başlanmış daha sonra 29.01.1990 tarih ve 399 sayılı KHK hükümleri uyarınca ADL müessesi olarak 2002 yılı sonlarına kadar faaliyetine devam etmiştir. Yapılan çalışma sonucunda özelleştirilmiş ve işletme 400 çalışan işçisi ile faaliyetlerine devam etmektedir.
3. SANAYİİ
İlçede sanayi tesisi çorum il merkezinde ki gibi gelişmemiştir. İlçe merkezinde çalışır durumda bir ekmek fabrikası ve bir ekmek fabrikası da Alpagut kasabasında mevcuttur. Ayrıca Çiftlik köyünde bir un değirmeni mevcuttur. İlçede motorlu araçların ve bazı tarım aletlerinin küçük tamir işlerini yapan üç adet tamirhane mevcuttur. İlçede iki adet marangozhane mevcuttur.
ULAŞIM
İlçenin komşu il ve ilçelerine ve köylerine ulaşımı kolayca sağlanır. Karayolları ulaşıma her zaman açıktır. İlçenin yakın komşu İlçelere ve köylerine olan uzaklıkları aşağıda gösterilmiştir.İLÇENEN ADI: İLÇEMİZE UZAKLIÄI:
OSMANCIK 35 km
İSKİLİP 57 km
KARGI 65 km
OÄUZLAR 25 km
LAÇİN 16 km
HAMAMÖZÜ 25 km
KÖYÜN ADI: İLÇEMİZE UZAKLIÄI:
KİRENCİ KÖYÜ 7 km
ALPAGUT KASABASI 8 km
AYVA KÖYÜ 18 km
AKKAYA KÖYÜ 19 km
BERK KÖYÜ 5 km
ÇİFTLİK KÖYÜ 1 km
DİKENLİ KÖYÜ 17 km
KUYUCAK KÖYÜ 14 km
YENİKÖY KÖYÜ 12 km
TUTUŞ KÖYÜ 4 km
M. D, OBRUK KÖYÜ 14 km
M. D. TEKKE KÖYÜ 18 km
İLÇEDEN RESİMLER
[2][3]
[4]
[5]
[6]]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
KAYNAKLAR
}
