Türkçe Bilgi: cenani

Osmanlı şair ve alimlerinden. İsmi, Mustafa bin Muhammed’dir. Cenani mahlasını kullandığı için, bu isimle meşhur olmuştur. Bursa’da Muradiye Camii civarında doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Arapça, Türkçe, Farsca lisanları üzerinde eser yazacak ve şiir söyleyecek kuvvette bir tahsil gören Cenani, medrese öğrenimini Muallimzade’nin yanında tamamladı. Muallimzade’nin Anadolu Kadıaskerliği sırasında yanında katiplik ve naiblik yaptı. Daha sonra kadılık ve müderrislik vazifelerinde bulundu. Bursa’da Mevlana Muhyiddin’in yerine İvaz Paşa Medresesine müderris tayin edildi. Çok talebe yetiştirdi. Hoş tabiatlı, nüktedan, konuşma ve hikayeleriyle meclisi şenlendiren bir zattı. Sultan Üçüncü Murad Hanın iltifatlarına kavuştu.

Tezkirelerde yazdığı üzere, Sultan Üçüncü Murad Han bir gün, Cenani’den nadir hikayeler, nefis nükte ve latifeler ihtiva eden bir kitap yazmasını istedi. Cenani, hatırında bulunan birçok hikaye ve latifelere güzel sözler, nükteler ilave ederek bir eser yazdı. Bedayı-ül-Âsar ismini verdiği eserini yazısı güzel bir katibe verip temize çektirdikten sonra, kenarlarının yaldızlanması ve ciltlenmesi için bir ciltçiye teslim etti. Derviş Eğlence adlı bir hikayeci, Cenani’nin böyle bir eser hazırladığını ve ciltlenmek üzere ciltçiye verildiğini öğrenince, onu ciltçiden alıp ezberledi. Sultan’ın huzurunda yeri geldikçe hikayeleri teker teker anlattı. Durumdan haberi olmayan Cenani bir süre sonra kitabı ciltçiden alıp, saray kapı ağası Gazanfer Ağa aracılığıyle Padişah’a ulaştırdı. Daha sonra Gazenfer Ağa gelip; “Efendim doğrusu bizim Derviş Eğlence’nin anlattığı hikayeleri bir takım değişik ifadelerle süsleyerek onlara yeni bir durum kazandırmışsınız. Ama ziyanı yok, bu da bir zahmettir.” demesi üzerine Cenani oradan mahcub olarak ayrıldı. Durum daha sonra anlaşıldı.

Ömrünün sonlarına doğru Cenani’nin gözleri zayıfladı. Bir gün kendisi gibi şair olan Kefeli Hüseyin Efendiyle birlikteyken, Hüseyin Efendinin gözüne bir çöp kaçtı. Hüseyin Efendi arkadaşına dönüp, çöpü çıkarmasını rica etti. Cenani bir hayli uğraştı ise de çöpü bulup çıkaramadı. Nükteleri ile meşhur olduğu için ellerini açıp; “Efendim çok çalıştım, lakin ne çöpü bulabildim ne de gözünüzü!” dedi.

Cenani, 1595 senesi Muharrem ayı içinde bir Pazartesi günü ikindi namazı vaktinde Bursa’da vefat etti. Hamza Bey kabristanına defnedildi. Âlim bir zat olan Cenani, aynı zamanda devrinin önde gelen şair ve nesircilerindendir. Türkçeden başka Arapça ve Farsça şiirler de yazmıştır. Özellikle yazdığı tahmis (beşleme) ve tesdislerle (altılama) tanınmıştır. Şiirlerinden, nüktedan bir şair olduğu anlaşılmaktadır. Yazdığı eserlerin hiçbiri basılmamıştır. Yazdığı Divan’ın bir nüshası, İstanbul Üniversitesi Türkçe Yazmalar kısmı numara 3096’da kayıtlıdır. Daha çok tarih, gazel ve kasidelerden meydana gelen Divan’ında, kendisinden önce yetişen şairlere nazireler, tahmis ve tesdisler vardır.

1586 senesinde yazdığı Riyaz-ül-Cinan adlı eser, Azeri Çelebi’nin Nakş-ı Hayal adlı kitabına cevap özelliğini taşımaktadır. Birçok yazma nüshaları bulunan bu mesnevinin bir nüshası Millet Kütüphanesi numara 1149’da kayıtlıdır. Ayrıca Cila-ül-Kulub adlı mesnevisi ile bir hikaye mecmuası vardır. Bu mecmuaya daha sonra Bedayi-ül-Âsar adı verilmiştir. Eserin tamamı ele geçmemiştir. Cenani’nin, Dukakinzade Yahya Beyin Usulname adlı eserine nazire olarak yazdığı Nasyonel Sosyalistr-i Usul-i Yahya li Cenani adlı eseri Topkapı Sarayı Kütüphanesi numara 750’de kayıtlıdır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Cenani

cenani

Ali Cenani

John Cena

Ekrem Cenani

Cenan Akın

Dwayne Johnson

Vince McMahon

Randy Orton

The Miz