Buhar Makinesi

Kısaca: BUHAR MAKİNASI Alm. Damfmaschine (f.), Fr. Machine (f) a vapeur, İng. Stream engine. Buharın sâhip olduğu enerjiyi kullanarak mekanik enerji elde etmeye yarayan makina. Esas olarak ısı enerjisini mekanik enerjiye dönüştürür. Buharı meydana getiren moleküller, taşıdıkları ısı enerjisi dolayısıyla, dâimâ hareket hâlinde olduğundan, bulundukları kabın çeperlerine basınç yaparak kuvvet uygularlar. Bu da mekanik olarak bir itme kuvveti kaynağıdır. Bunun için silindi ...devamı ☟

buhar makinesi
Buhar Makinesi

Alm. Damfmaschine (f.), Fr. Machine (f) a vapeur, İng. Stream engine. Buharın sahip olduğu enerjiyi kullanarak mekanik enerji elde etmeye yarayan makina. Esas olarak ısı enerjisini mekanik enerjiye dönüştürür. Buharı meydana getiren moleküller, taşıdıkları ısı enerjisi dolayısıyla, daima hareket halinde olduğundan, bulundukları kabın çeperlerine basınç yaparak kuvvet uygularlar. Bu da mekanik olarak bir itme kuvveti kaynağıdır. Bunun için silindir içindeki pistonun buharın bu itme tesiriyle hareket etmesinden mekanik enerji elde edilmiş olur. Pistonun hareketi iki ayrı ana prensibe göre sağlanabilir. Atmosfer basınçlı buhar makinalarında pistonun çalışma yüzüne buhar girmesiyle ileri hareket, sonra bu buharın soğutulup basıncının düşmesiyle, pistonun diğer yüzündeki atmosfer basıncıyla aradaki fark dolayısıyla, geri hareket sağlanır. İki zamanlı buhar makinalarında ise buhar, hareketli bir kapak vasıtasıyla pistonun iki yüzüne sırayla gönderilerek pistonun hareketi ve iş yapan buharın dışarı atılması sağlanır. Pistonun gidip-gelmesi, piston koluna bağlanan bir su tulumbasının koluyla su pompalamada veya piston koluna bağlanan bir krank-biyel mekanizmasıyla dönme hareketi elde etmek gayesiyle pekçok endüstriyel sahada kullanılır. Buhar enerjisinden faydalanarak mekanik enerji elde edilen diğer bir şekil, en gelişmiş buhar makinası olan buhar türbinlerinde buharın kullanılmasıdır. Buhar makinası denince umumiyetle krank-biyel mekanizmasıyla dönme hareketi elde edilen makinalar anlaşılsa da, buhar makinalarının tarihi bir gelişimi vardır ve bu gelişmeye bağlı olarak değişik adlar altında değişik gayelerle kullanılmışlardır.

Endüstrinin gelişmesinde buhar makinasının büyük rolü vardır. Çünkü buhar makinasının çalışmasını sağlayan güç, o zamana kadar kullanılan makinalardaki gibi belli bir yere bağlı değildir. İki asra yakın bir zamana kadar endüstriye ve ulaşım araçlarına hakim olmuştur.

Mekanik olarak buharın enerjisinden faydalanmayı ilk olarak bir Fransız mühendisi olan Salamon de Caus düşünmüştür. 1663’lerde Worcester Markisi’nin yaptığı buhar çeşmesi denen makina, Salomon de Caus’un düşüncesinden hareketle yapılmıştır. Bu sayede buhar basıncından faydalanarak suyun yükseklere çıkarılabilmesi sağlanmıştır. 1698 yılında bir İngiliz olan Thomas Savery buhar pompası denen ve su pompalamada kullanılan makinayı yaptı. Bu makina tamamen buharın ısıtılıp soğutulmasından ileri gelen basınç yükselme ve düşmeleri neticesindeki basınç farkına göre çalışmaktaydı.

Bir pistonun bir silindir içinde hareketini sağlayacak şekilde buhar basıncından faydalanma, 1679’larda buharlı tencerenin bulucusu olan Fransız Denis Papin tarafından gerçekleştirildi. Bu prensipten hareketle bir emme tulumbasının kolunu, silindir içinde hareket eden pistonla irtibatlayarak, su pompalamaya yarayan ve Savery’in buhar pompasından daha değişik, gelişmiş bir buhar makinası Thomas Newcomen tarafından yapıldı. Newcomen makinası ile aynı gayeler için kullanılabilen Savery buhar pompasında hareketli herhangi bir piston yoktur. Buhar elde etmeye yarayan kazan, suyu emmeye ve basmaya yarayan oval bir kap ve bu kabın emme ve basma tarafına bağlı borulardan ibaretti. Ayrıca borularda suyun aşağı doğru kaçmaması için tek yönlü kapaklar bulunurdu. Oval kaba buhar gönderilince, daha önce emilen ve kapta bulunan su, basma borusundan yukarı basılırdı. Sonra buhar vanası kapatılıp, oval kaptaki buhar, başka bir kaptan gönderilen su ile yoğunlaştırılır; dolayısıyla kaptaki basınç atmosfer basıncının altına düşerdi. Neticede emme su borusundan kabın içine dolup, bu su tekrar buhar gönderilerek yukarı basılırdı.

Newcomen makinası, Savery pompasından farklı olarak piston-silindir sistemine sahiptir. Kazandan silindire gönderilen buhar, su püskürtmek suretiyle soğutulup, oluşan düşük basınç pistonun aşağı inmesini sağlar. Meydana gelen artık su bir boruyla dışarı atılıp, tekrar silindire buhar gönderilmek suretiyle de pistonun yukarı çıkması sağlanır. Pistona bağlı bir piston kolu, bir emme-basma tulumbasının yatay koluna bağlanarak pistonun aşağı yukarı hareketi pompalama için kullanılır. Her iki makina keşif zamanlarına göre gelişmiş makinalar olsa da verimleri çok düşüktür.

Döner hareket elde edilen buhar makinalarındaki en önemli gelişmeyi James Watt adında bir İngiliz yapmıştır. Pistonun her iki yüzüne buhar göndermek suretiyle hareketi sağlanan bu makinada buharın sırayla pistonun her iki yüzüne girip çıkışını sağlamak gayesiyle dönme hareketine bağlı olarak çalışan çeşitli kapaklar kullanılır. Bunlar buhar pistonunun bir yüzüne girerken,diğer yüzdeki artık buharın dışarı atılmasını sağlayan delikleri sırayla açıp kapamaya yarar.Pistonun her iki yüzüne ard arda tesir eden buhar, pistonun gidip-gelme hareketi yapmasını sağlar. Bu gidip-gelme hareketi ise, piston kolu vasıtasıyla krank mili harekete geçirilerek dönme hareketine çevrilir. Piston kolu ile krank kolu arasında biyel denen bir kol daha vardır. Bu kol eski makinalarda doğrudan bir ucu piston koluna, diğer ucu krank koluna mafsallı olarak yerleştirilir. Daha sonraları 1803’te Richard Trevithick’in bulduğu kayar kafa sistemiyle pistonun biyele birleştiği mafsal düzgün olarak aynen piston gibi gidip-gelme yapacak şekilde tesbit edilmiştir. Piston kolunun doğrudan krank koluna bağlı olduğu, yani biyelin olmadığı sistemler de vardır. Pistonun her iki yöne en fazla gidebileceği noktada piston kolu ile krank kolu aynı doğru üzerine gelir. Bu noktalara ölü noktalar denir. Bu ölü noktalardan krankın geçmesi için tek silindirli makinalarda volan denen ve krankla birlikte dönen kütlelerin ataletlerinden faydalanılır. Çok silindirli makinalarda ise krank kolları arasında belli bir açı olacak şekilde yapılır.

Lokomotif, gemi, otomobil gibi vasıtaları harekete geçirmekte ve çeşitli sanayi alanlarında kullanılan döner hareketli buhar makinalarının pekçok çeşitleri vardır. Buhar makinalarında en önemli konu, verimin yüksek olmasıdır. En yüksek verim, yani sıcak buhardan elde edilecek en büyük mekanik enerji, girişte yüksek basınç ve çıkışta düşük sıcaklığın sağlanmasıyla elde edilir. Mesela buhar enerjisini tamamen kullanmak için yüksek basınçlı küçük bir silindirden çıkan buhar, alçak basınçlı büyük bir silindire gönderilmek suretiyle çalışan kademeli veya bileşik buhar makinalarının alçak-orta-yüksek basınç silindirli olmak üzere üç kademeli olanları da vardır. Hatta, iki orta basınç silindiri bulunan dört kademeli makinalar bile yapılmış, fakat pek tutulmamıştır. Üç kademeli makinalar genellikle deniz araçlarında kullanılmıştır. 1930’lara kadar Atlas Okyanusunda yolcu taşımış olan Olympic gemisinin makinası üç kademelidir. Öyle ki alçak basınç silindirinin çapı 2,5 metreye yakındır. Kademeli makinaların silindirleri yan yana düşey olabildiği gibi, yatay veya karşılıklı çalışanları da vardır. Diğer bir ilgi çekici buhar makinası tipi de merkezden buhar çıkışlı veya eşakımlı denen makinalardır. Bunlarda buhar, silindirin ucundan girer, piston silindirin ortasından geçerken tam silindirin orta kısmında bulunan delikleri açmış olur ve böylece buhar hiç yön değiştirmeden dışarı atılır. Bu tip makina ilk defa 1908’lerde Johann Stumpf adındaki Alman tarafından geliştirilmiştir. Daha sonraları ABD, İngiltere, Almanya ve İsviçre’de çok büyük merkezden buhar çıkışlı makinalar yapılmıştır. Bunların silindir sayısı 5’e, güçleri 30.000 beygire kadar olanları vardır.

Buhar makinalarında kullanılan buhar, çeşitli tipleri olan buhar kazanlarında üretilir (Bkz. Buhar Kazanları). Pistonlu buhar makinalarının yerine geçen buhar türbinlerinin buharı da yine buhar kazanlarından sağlanır. Pistonlu buhar makinaları artık yerini dizel motorlarına, patlamalı motorlara ve elektrik motorlarına bırakmaktadır. Fakat termik santrallarda elektrik üretiminde kullanılan buhar türbinleri modern bir buhar makinası olarak hala geçerliliğini korumaktadır (Bkz. Buhar Türbinleri). Gerçi buhar türbinlerinin çalışma prensibi pistonlu makinalardan farklıdır, ama her ikisinin de buharla çalışması ortak ana özellikleridir.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

buhar makinesi

Buhar basıncıyla işleyen makine.

İlgili konular

1647 1650 1663 1679 1698 1712 1715 1729 1743 1764

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Buhar makinesi
2 yıl önce

Buhar makinesi, buharın içinde var olan ısı enerjisini, mekanik enerjiye dönüştüren bir dıştan yanmalı motordur. Buhar makineleri, lokomotifler, buharlı...

Buhar makinesi, 1647, 1650, 1663, 1679, 1698, 1712, 1715, 1729, 1743, 1764
Newcomen buhar makinesi
2 yıl önce

Newcomen buhar makinesi, Thomas Newcomen tarafından 1712 yılında düşünülen ve düşey bir pistonu piston yolunun sonuna kadar itmek için atmosfer basıncından...

Newcomen buhar makinesi, 1712, Buhar makinesi, Piston, Thomas Newcomen
Buhar
2 yıl önce

Bir buhar makinesi, mekanik iş üretmek için türbin veya pistonun hareketini buharın genişlemesi ile sağlar. Diğer endüstriyel uygulamalarda, buhar genellikle...

Thomas Newcomen
2 yıl önce

1705 yılında yaptılar. Çok kullanışlı olan bu makine 1767 yılında James Watt tarafından büyük ölçüde geliştirildi. Buhar makinesi Newcomen buhar makinesi...

Thomas Newcomen, 1663, 1698, 1705, 1729, 1767, 26 Şubat, 5 Ağustos, Buhar makinesi, James Watt, Kişi
James Watt
2 yıl önce

Margaret Miller ile evlenmiş ve 6 çocuk sahibi olmuştur. Tam kapsamlı bir buhar makinesi geliştirmeye çalışan Watt'a, Carron Demir İşleri şirketinin kurucusu...

James Watt, 1736, 1765, 1767, 1794, 1819, 19 Ağustos, 19 Ocak, Almanya, Birmingham, Buhar
Elektrik üreteci
2 yıl önce

enerjiyi elektrik enerjisine çeviren alet. Mekanik enerjinin kaynağı buhar makinesi, su, içten yanmalı motor, rüzgâr türbini olabilir. Üretecin tersine...

Elektrik üreteci, Alternatör, Dinamo, Elektrik enerjisi, Enerji, Pil, Taslak, Teknoloji, EMK, Hareket enerjisi, Kimyasal enerji
Fardier
2 yıl önce

1769 yılında tamamlayarak buhar türbinini geliştirmiş ve 3 tekerlekli bir arabanın önüne kazanı ile birlikte bir buhar makinesi monte ederek ilk motorlu...

Fardier, 1765, 1769, Buharlı otomobil, Kağnı, Mühendis, Nicolas Joseph Cugnot, Paris, İsveç
Dıştan yanmalı motor
2 yıl önce

akışkan aracılığı ile enerji dönüşümünü yapan bir motordur (örneğin buhar makinesi ve Stirling motoru). Dıştan yanmalı motorlar, içten yanmalı motorlardan...

Dıştan yanmalı motor, Dıştan yanmalı motor