Britanya İmparatorlluğu
Kısaca: İngilizler tarafından kurulan, yedi deniz ve altı kıtaya yayılmış olan bir imparatorluk, XI. yüzyılda temelleri atılan ve XVI. yüzyılda gelişerek zamanımıza kadar gelen bu imparatorluk Birleşik Krallığın muhtar dominyonların... ...devamı ☟
Merkezi Londra şehri olan Britanya İmparatorluğunda beyaz, sarı, siyah ve kırmızı ırktaki insanlar, bütün dinler, yüzlerce dil, medeniyetin en basitinden en yüksek derecelerine kadar çeşitli kültür seviyelerinde topluluklar bulunmaktadır.
Tarih: Milattan yüz yıl kadar önce Romalılar Britanya'yı istila ettikleri zaman, bu ülke ilkel bir şekilde yaşayan Keltlerin elinde bulunuyordu. Bu günkü İngiliz milletinin çekirdeğini meydana getiren Anglo - Saksonlar, 449 yılından itibaren Almanya'dan gelerek Britanya adalarına yerleşmeğe başlamışlar ve Kelt asıllı Britonları boyundurluklarına almışlardır. Böylece yedi Anglo - Sakson devleti kurulmuştur. Normanların 1066 tarihinde Britanya'ya yerleşmeleri ile de İngiliz milleti ve devleti yeniden kurulmuştur. Bundan sonra İngilizler uzun yıllar Britanya adalarındaki egemenliklerini tam ve sağlam olarak kurmağa çalışmışlardır.
Bu sebeple XV. yüzyıla kadar İngilizler, büyük deniz seferlerinin başlamasına, yeni yeni ülkelerin İspanyollar ve Portekizler tarafından fethedilmesine seyirci kalmışlardır. Tudorlar devrinde ana yurttaki durumlarını kuvvetlendirdikten sonra Elizabeth I. devrinde (hük. 1558 - 1603), yüzyıllardan beri verimsiz bir şekilde takip edilen Avrupa siyasetine bağlı kalma politikasını terk etmişlerdir. Denizaşırı ülkelerin çoğunun İspanyollar ve Portekizliler tarafından fethedilmiş olması karşısında da, her şeyden önce sağlam bir deniz kuvveti meydana getirmeğe çalışmışlardır. 1603 ten sonra Hindistan ve Amerika'ya doğru denizaşırı teşebbüslerde bulunmağa ve oralarda yerleşme merkezleri kurmağa başlamışlardır. Böylece XVI. yüzyılın ikinci yarısında denizlerdeki başlıca rakibi İspanya�yı XVII. yüzyılın başlarında Hollanda�yı, XVIII.yüzyılda Fransa�yı yenilgiye uğrattıktan sonra Amerika'da, Hindistan'da, Asya'nın ve Afrikanın çeşitli yerlerinde yerleşme bölgelerini genişletmeğe ve oralardaki durumlarını sağlamlaştırmağa başlamıştır.
Uzun yüzyıllar, belli bir planın tatbiki şekilde genişleye genişleye, XX. yüzyılın başlarında Britanya İmparatorluğu genişlemesinin en son derecesine varmıştır. XX. yüzyılın başlarında bu imparatorluk, 52.000.000 kilometrekarelik bir alanda ve 500.000.000 luk bir nüfusa sahip bulunmakta idi.
Fakat XX. yüzyıl, Britanya İmparatorluğu için bir duraklama, sonra da bir gerileme devri olmuştur. Bu devirde Britanya İmparatorluğu, bir taraftan arazi kaybına uğrarken, bir taratan da başka fedakarlıklara katlamak zorunda kalkmıştır. Sömürge halklarının her bakımdan ilerlemesi, milliyet şuurunun gelişmesi, bir taraftan Milletler Cemiyetinin bir taraftan da Birleşmiş Milletler Teşkilatının ileri sürdükleri halk topluluklarının ana hakları prensipleri, dünyada bir sömürgecilik aleyhtarı hareketin kuvvetlenmeğe başlaması ve İkinci Dünya Savaşından İngiltere'nin her bakımdan zayıflayarak çıkması, bu fedakarlıkları gerektirmiştir. Böylece, İngiltere, Britanya imparatorluğunun çözülüp dağılmasını önlemek için birçok sömürgelerin yönetimini, kendi halkları lehine değiştirmiş, yerlilere daha geniş ölçüde teşri ve idare hakları vermiştir.
1921 den sonraki arazi kaybının basında, Birleşik Krallığın bir kısmını meydana getiren İrlanda'nın sömürgelerden Birmanya'nın, protektorlardan Mısır'ın, manda arazilerinden Irak, Manverai Ürdün, Filistin, Britanya İmparatorluğundan ayrılmaları gelir.
İmparatorluk devresindeki bu arazi kayıplarından başka çeşitli tavizler de verilmiştir. Bunların en önemlisi Hindistan'a tanınan haklardır. Hindistan'da Birinci Dünya Savaşından sonra, Gandhlnin liderliği altında beliren milliyetçilik akımı sonucu, Hindistan Britanya İmparatorluğu çerçevesinde kalmak üzere cumhuriyet olmuş. Pakistan ve Seylan dominyonları kurulmuş, Afrikada'ki sömürgelerin çoğu, kendi kendilerini idare haklarını kazanmışlardır.
Britanya İmparatorluğu, kuruluşunca ve yayılışında silah ve zor kullandığı halde yerli halk topluluklarının hayat seviyelerinin yükselmesinde, buralarda medeniyet ve irfan yollarının açılmasında ve kendi kendilerini idare edebilir hale gelmelerinde kuvvetli bir amil olmuştur.
İdare sistemi: Britanya Sömürgeler imparatorluğunun idaresi, Londra'daki Sömürgeler Nezaretine bağlıdır ve sömürgeler Britanya'nın egemenliği altındadır. Hukuken sömürgeler toprağı Britanya toprağı, halkı da Britanya tebaasıdır. Britanya, sömürgelerde valiler, vali vekilleri, yüksek komiserler tarafından temsil edilir. Krallık tarafından tayin edilen bu memurlar, Sömürgeler Nezaretinin memurlarıdır. Britanya İmparatorluğu, başlıca şu dört tipe ayrılmıştır:
Sömürgeler (Colony) : a -Muhtariyetsiz ülkeler. Bunlarda teşri ve icra kuvvetleri, valinin (governor) eli altındadır. Valinin tayin ettiği Danışma Meclisi'nin sadece istişareye katılma hakka vardır, b- Mahdut muhtariyetli ülkeler: Bu ülkelerde vali sadece icra yetkisini haizdir, c - Geniş muhtariyetli ülkeler: Bu ülkelerde de icra yetkisi valinin elindedir, fakat Danışma Meclisinin üyeleri kısmen vali tarafından, kısmen de halk tarafından seçilen Temsilciler Meclisi üyelerinden meydana gelmiştir, d -Kendi kendini idare eden ülkeler (selfgoverning): valinin yetkileri çok daralmıştır. İcra yetkisi Temsilciler Meclisine karşı sorumlu olan bir Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Başında da bir baş bakan bulunur.
II - Protektoralar (Himaye altındaki ülkeler): Bunlar Biritanya toprağı sayılmaz. Yalnız, dış münasebetler ve temsil etme hakkı, teşri, icra ve kaza hakları Britanya tacına terkedilmiştir. Başlıca iki tipi vardır: a - Sömürge Protektoru: Bunlar genel olarak sömürgeler gibi idare edilir, b -Himayeli devletler: Bunlarda devlet başkanlığı yerli hükümdarlara bırakılmıştır. Britanyalı bir müşavir (Resident) de Birleşik Krallık tacının hukukunu korur.
III - Vesayet ülkeleri (Trust Territory) : Bunlar Britanya toprağı sayılmaz. Birleşmiş Milletler Teşkilatının kontrolü altında vasiler tarafından sömürge gibi idare edilir ve idarenin başın da genel olarak bir adminstrator bulunur
IV - Kondominyumlar (Condominlum) : Bunlar, iki devletin birer yüksek komiserleri tarafından beraberce idare edilir.
Bu yönetim sisteminin dışında Birleşik Krallıkla birlikte 16 ülke, İngiliz Milletler Topluluğunun (Commenwealth) üyesi bulunmaktadır. Bu ülkeler şunlardır: Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Kıbrıs, Hindistan, Pakistan, Seylan, Ghana, Malaya. Federasyonu, Nijerya, Sierra Lione, Tanganika, Trinidad - Tobago, Jamaika, ilganda.
Bu konuda henüz görüş yok.
