Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Başvekil

Kısaca: Başvekil, Osmanlı İmparatorluğu'nda XIX. yüzyılda sadrazamlar, Türkiye Cumhuriyeti'nde ise bir müddet hükümet başkanları için kullanılan resmi unvan. ...devamı ☟

Başvekil, Osmanlı İmparatorluğu'nda XIX. yüzyılda sadrazamlar, Türkiye Cumhuriyeti'nde ise bir müddet hükümet başkanları için kullanılan resmi unvan. ==TarihiOsmanlı Dönemi : 1. Dönem Sultan II. Mahmud devlet teşkilatında giriştiği ıslahat sırasında Sadrazam Ra­uf Paşa'nın unvanını 30 Mart 1838 ta­rihli bir hatt-i hümayunla "başvekil" ola­rak değiştirdi. Bu unvan padişahın ölü­münden sonra 3 Temmuz 1839'da Hüsrev Paşa'nın sadrazam tayin edilmesiy­le sona erdi. : 2. Dönem Sultan II. Abdülhamid'in 4 Şubat 1878'de Ahmed Vefik Paşa'yi "baş­vekil" tayin etmesi ise Osmanlı Devle-ti'nde 1876'dan beri yürürlükte bulu­nan Meşrutiyetin bir gereği sayılabilir. Gerçekten Ahmed Vefik Paşa bu maka­mı "mes'uliyyet-i vükela" usulünün mem­lekette yerleşmesi için sadaretin başve­kalete değişmesi şartıyla kabul etmişti. Ancak padişah 14 Şubat 1878'de Meclis-i Meb'usan'ı dağıttığı halde "başve­kil"'liği kaldırmadı. : 3. Dönem 18 Nisan 1878'de Ahmed Vefik Paşa'nın yerine tayin ettiği Sadık Paşa da aynı unvanı kullandı. 28 Mayıs 1878'de Mütercim Rüşdü Paşa sadrazam tayin edildiği zaman başvekiilik unvanı kaldırıldı. Sultan Abdülhamid, Tunuslu Hayreddin Paşa'yi "mes'uliyyet-i vükela" usulüne taraftarlığı yüzünden sadaretten uzaklaştırdığı halde halefi Ârifi Paşa'yı 29 Temmuz 1879'da "baş­vekil" sıfatıyla tayin etti. Ondan sonra ta­yin edilen Said, Kadri, Abdurrahman ve Ahmed Vefik paşalar da "başvekil" unva­nını kullandılar. "Başvekil" unvanının kul­lanılması bu üçüncü dönemde öncekile­re nisbetle daha uzun sürmüş ve Küçük Said Paşa'nın 3 Aralık 1882'de sadra­zamlığa tayinine kadar üç buçuk yıl de­vam etmiştir.

Kurtuluş Savaşı Dönemi

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin yenilmesi üzerine İstanbul hüküme­tinin ülke bütünlüğünü korumada aciz kalması, Anadolu'da Mustafa Kemal Paşa'nın öncülüğünde Milli Mücadele'nin başlamasına sebep olmuştur. 23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmış ve işleri yürütmek için üyeleri meclis tarafından seçilen İcra Ve­killeri Heyeti kurulmuştur. Meclis reisi İcra Vekilleri Heyeti'nin de başıydı. Bu hükümet tarzı, 10 Ocak 1921 tarihli teşkilat-ı esasiyye kanunu ile düzenlendi.

Cumhuriyet Dönemi

Milli Mücadele zaferle neticelendikten sonra 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edildiği gün Türkiye Büyük Millet Meclisi teşkflat-ı esasiyye kanununun bazı maddelerini değiştirdi. 12. maddeye gö­re cumhurreisi tarafından seçilecek olan "başvekil" diğer vekilleri belirleyecekti. 20 Nisan 1924 tarihli anayasada bu hüküm 44. maddede aynen kalmış, 45. madde­de de İcra Vekilleri Heyeti'ne "başvekil"'in başkanlık edeceği açıklanmıştır. 10 Ocak 1945'te anayasanın dili sadeleştirilince "başvekil" unvanı "başbakana çevrilmiş­tir. 1961 ve 1982 anayasalarında başbakanın görev, yetki ve sorumlulukları çe­şitli maddelerde belirtilmiştir. == Başvekiler (1838-1945) == Osmanlı İmparatorluğu Başvekileri (1838-1882) Türkiye Başvekileri (1920-1923) Türkiye Cumhuriyeti Başvekileri (1923-1945) == Ayrıca bakınız == * Türkiye Cumhuriyeti başbakanları * Başbakan

Referanslar

Dış bağlantılar

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.