Batı Hun İmparatorluğu

Kısaca: Güney Hiung-nu (Çince: 南匈奴 pinyin: nán xiōng nú, Türkiye Cumhuriyeti'nin literatüründe Batı Hun İmparatorluğu; M.S. 48 - 216), Ho-han-ye yönetimindeki Doğu Hiung-nu'nun tekrar parçalanmasında Güney topraklarını idare eden devlettir. ...devamı ☟

Güney Hiung-nu (Çince: 南匈奴 pinyin: nán xiōng nú, Türkiye Cumhuriyeti'nin literatüründe Batı Hun İmparatorluğu; M.S. 48 - 216), Ho-han-ye yönetimindeki Doğu Hiung-nu'nun tekrar parçalanmasında Güney topraklarını idare eden devlettir.

Hiung-nu, M.Ö. 46 yılında Ho-han-ye Tanhu (呼韓邪單于 hūhánxié dānyú) ve Çiçi Tanhu (郅支單于 zhìzhī dānyú) kardeşleri arasında Doğu Hiung-nu ve Batı Hiung-nu olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Hiung-nu'yu Ho-han-ye, Batı Hiung-nu'yu Çiçi yönetti.

Ho-han-ye'nin ölümünden sonra Doğu Hiung-nu Panu (蒲奴單于 pinyin: púnú dānyú, taht: M.S. 46 - ?) ve yeğeni Pi (比 bǐ: tam adı: 醢落屍逐鞮單于: hǎiluòshīzhúdī dānyú)'nin taht kavgasına sahne oldu. M.S. 48 yılında Doğu Hiung-nu, Güney Hiung-nu ve Kuzey Hiung-nu olarak ikiye ayrılmıştır. Pi Güney Hiung-nu'yu, Panu ise Kuzey Hiung-nu'yu yönetmiştir.

Ancak Türkiye Cumhuriyeti'nin tarih literatüründe Panu'nun yönettiği Batı Hun İmparatorluğu" adlı bir devlet yaratılmıştır.

Çin egemenliği gölgesinde yönetilen bu imparatorluk Talas'ın doğusunda Çin'e kadar olan topraklara egemendi. Bu bölgeler Çin seddinin kuzeyinden kansu bölgesini oradan da gobi çöllerini kapsıyordu. Güney Hiung-nu-lar Çin hakimiyetini kabul etmişlerdir ve 216 yılına kadar hanedanlık sürmüştür.

Hiung-nu'lar tüm mirasçıları önce Doğu Hiung-nu'lar, oradan da Güney Hiung-nu-lardır. Ho-han-ye'nin soyu Pi ile devam etmiştir.

Çin'e yakın bölgede bulunan Güney Hiung-nu Çin üstünlüğünü kabul ettiği halde, Baykal gölü ve çevresinde Kuzey Hiung-nu bağımsız kalmayı tercih etmişti. Ancak Çinliler Güney Hiung-nu'yu kışkırtarak Kuzey Hiung-nu'yu yıprattılar. Sonuçta güneyden gelen Güney Hiung-nu'nun hücumleri ile kuzeyden gelen Türk kavimlerinden Tiele'nin akınları arasında sıkıştırılmıştı. Bu nedenle Pi çevresindeki kabileler Talas'ın batısına göç etmişti.

Çin, M.S. 216 yılında da Güney Hiung-nu'yu tamamen yok etti.

Batı Hun İmaparatorluğu Hakanları

  • Panu Yabgu (46 - 83)
  • Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
  • Yuliu Yabgu (84 - 89)
  • Yuçukien Yabgu (89 - 93)
  • Ankuo Yabgu (93 - 94)
  • Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
  • Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
  • Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
  • Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
  • Çenieu Yabgu (140 - 143)
  • Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
}
  • İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
  • Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
  • Huçing Yabgu (177 - 179)
  • Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
  • Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
  • Huçutsiuen Yabgu (195 - 216)


Batı Hun İmparatorluğu Egemenlik Alanı

Bugünkü Moğolistan, Kuzey Çin ve Doğu Türkistan`ı kapsar.

Literatürde meydana gelen karışıklık

Türk tarih literatüründe üç tane Batı Hun imparatorluğu ismine rastlanmaktadır.

  • 1.16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan Batı Hun İmaparatorluğu; Panhu yönetimindeki Güney Hunları`dır.
  • 2.Asıl Batı Hunları; Avrupa hunlarının atalarını teşkil eden Çiçihan`ın yönettiği Batı Türkistan`ı kapsayan devlettir.
  • 3.Avrupa Hun İmaparatorluğu da Batı Hunları olarak bazı kaynaklarda anlatılmaktadır. Ama Avrupa Hunları demek doğru olanıdır.


Sonuç

  • 1.16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan Batı Hun İmaparatorluğu; Panhu yönetimindeki Güney Hunları`dır.


Batı Hun İmparatorluğu (Güney Hunları)nın ardılları



Panhu yönetimindeki Batı Hun İmaparatorluğu yıkılmasıyla halefleri gittikçe Çinlilleşen küçük Türk devletleri kurmuşlardır. Türk Tarih literatüründe bunlar "Hun ardılları" olarak adlandırılır. Bunlar;

  • Birinci Chao Hun Devleti (304-329)
  • İkinci Chao Hun Devleti (328-352)
  • Hsia Hun Devleti (407-431)
  • Kuzey Liang Hun Devleti (401-439)
  • Lov-lan Hun Devleti (442-460)


Batı Hun (Güney Hunlar) devletinin Türk tarihine katkıları



  • Çin siyasi egemenliğinin kabul edilmesi durumunda, giderek Çinlileşileceğini gösteren devlet olmuştur.


Kaynakça

  • Yeni Türkiye Yayınları, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, 2. cilt
  • PTT smartcard 16 Türk devleti koleksiyonu.
  • 1969 TRT Türk Tarihi Takvimi.
  • www.icisleri.gov.tr


Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Batı Hiung-nu
2 yıl önce

Batı Hun (Çince: 西匈奴 pinyin: xī xiōng nú; M.Ö. 56 - 36), Hun'nun tanhu sülalesinden Çiçi Tanhu (郅支單于 zhìzhī dānyú ; taht M.Ö. 56 - 36)'nun batıya kayarak...

Batı Hiung-nu, Türk tarihi, Afşar Hanedanı, Ak Hun İmparatorluğu, Akhunlar, Akkoyunlular, Altın Orda, Anadolu, Anadolu Beylikleri, Anadolu Selçuklu, Aral gölü
Kuzey Hiung-nu
6 yıl önce

Türk literatüründe Batı Hun İmparatorluğu denir. Hiung-nu (Doğu Hiung-nu) Batı Hiung-nu (Çiçi) Güney Hiung-nu (Pi) Hun İmparatorluğu ^ Fan Ye, "Hou Han"...

Kuzey Hiung-nu, Türk tarihi, Afşar Hanedanı, Ak Hun İmparatorluğu, Akhunlar, Akkoyunlular, Altın Orda, Anadolu, Anadolu Beylikleri, Anadolu Selçuklu, Astrahan Hanlığı
Ak Hun İmparatorluğu
2 yıl önce

yılında tarih sahnesinden silinmişlerdir. Ak Hun İmparatorluğu, Hiung-nu'ların bölünmesinden sonra batıya kayanlar tarafından kurulan bir devlettir. Çağdaş...

Güney Hiung-nu
6 yıl önce

Asıl Batı Hiung-nu; Çiçi'nın yönettiği Batı Türkistan'ı kapsayan kısa ömürlü devlettir. 3. Avrupa'daki Hun İmparatorluğu da Batı Hun (Avrupa-Batı kastedilerek)...

Güney Hiung-nu, Türk tarihi, 216, 46, Afşar Hanedanı, Ak Hun İmparatorluğu, Akhunlar, Akkoyunlular, Altın Orda, Anadolu, Anadolu Beylikleri
Batı Roma İmparatorluğu
2 yıl önce

herhangi bir zamanda Roma İmparatorluğu'nun batı eyaletlerinden oluşuyordu. Batı Roma İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu terimleri modern zamanlarda...

Bozkır İmparatorluğu
2 yıl önce

yıllıklarında ilk kez sözü edilen Hiung-nu devleti (Büyük Hun İmparatorluğu) bozkır imparatorluğu geleneği'nin kurucusu olarak görülür. İlk adı geçen hükümdarlar...

Bozkır İmparatorluğu, Ak Hunlar, Avrasya, Avrupa Hun İmparatorluğu, Bozkır (coğrafya), Cengiz Han, Göktanrı, Göktürkler, Hiung-nu, Hunlar, Mete
Hunlar
2 yıl önce

literatüründe Büyük Hun İmparatorluğu) kuzey kolunun Çin ile yaptıkları savaşı kaybetmelerinden ötürü kuzey batıya göç etmesi ve Avrupa Hunlarının kısmende olsa...

Hunlar, 216, 374, 425, 48, Akhunlar, Attila, Avrupa Hun Devleti, Büyük Okyanus, Hazar Denizi, M.Ö. 209
Uldız
2 yıl önce

öncelikti. Batı Roma İmparatorluğuyla iyi ilişkilerin kurulmasının sebebi ise gerek Avrupa Hunlarının, gerekse de Batı Roma İmparatorluğunun ortak düşmanı...

Uldız, 406, Attila, Ağustos, Batı Roma İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu, Floransa, Hun, Roma, Tarih, Taslak